Θ.Μ.
ΑΘΗΝΑ 2004. Η οπτική ταυτότητα
Πόσο συχνά έχουμε αισθανθεί υπερήφανοι σε αυτήν τη χώρα για ένα προϊόν γραφιστικής δημιουργίας και εκτέλεσης. Ίσως όχι όσο συχνά θα θέλαμε. Το σίγουρο όμως είναι ότι κάποια βήματα γίνονται. Ένα τέτοιο μεγάλο βήμα μπροστά είναι και η οπτική ταυτότητα των Ολυμπιακών Αγώνων. Είναι μια ευκαιρία που, επιτέλους, δεν χάθηκε.
Όσο πλησιάζουμε το νήμα της έναρξης των Αγώνων, λίγα μέτρα πριν, πολλοί είναι αυτοί που αμφισβητούν το κατά πόσο θα τα καταφέρουμε να βγάλουμε την Ελλάδα ασπροπρόσωπη. Κάποια έργα έχουν μείνει πίσω, κάποια δε θα γίνουν ποτέ, κάποια ίσα-ίσα προλαβαίνουν να τελειώσουν. Υπάρχει όμως, ευτυχώς, και ένας τομέας που δρέπει δάφνες και που έχει αναγκάσει όλους, φίλους κι εχθρούς, να παραδεχτούν την ελληνική ανωτερότητα: ναι, πρόκειται για το Design. Στην τελετή απονομής των ΕΒΓΕ 2004, ο γραμματέας της Icograda είπε, μπροστά σε ένα μεγάλο κοινό, αυτό που ευρέως συζητιέται στη διεθνή γραφίστικη κοινότητα: από απόψεως Design, οι Ολυμπιακοί της Αθήνας είναι ό,τι καλύτερο έχει συμβεί στην ιστορία των Αγώνων.
Μέσα από το περιοδικό, έχουμε στο παρελθόν ασχοληθεί με τα διάφορα στοιχεία που συνιστούν την οπτική ταυτότητα της ΑΘΗΝΑ 2004, ξεκινώντας με ένα εκτενές αφιέρωμα στο έμβλημα (τεύχος #7, Νοέμβριος 1999), τις μασκότ (τεύχος #23, Σεπτέμβριος 2002) και φθάνοντας στα εικονογράμματα των αγωνισμάτων στο προηγούμενο τεύχος. Τώρα λοιπόν, λίγο πριν από το νήμα, είναι η ώρα να δούμε τα πράγματα στο σύνολο τους. Είναι η ώρα να μπούμε στη “γραφιστική καρδιά” των Ολυμπιακών: στο τμήμα “Εικόνας και Ταυτότητας» των Αγώνων, εκεί όπου σαράντα περίπου άνθρωποι (οι μισοί από αυτούς γραφίστες), δουλεύουν δημιουργικά: σκέπτονται, αποφασίζουν, σχεδιάζουν, εφαρμόζουν, ελέγχουν και προετοιμάζουν όλα εκείνα τα επικοινωνιακά στοιχεία της ΑΘΗΝΑ 2004 που φθάνουν στα μάτια μας. “Προσπαθούμε ό,τι σχεδιάζουμε να έχει κάποιο νόημα, κάποια πηγή έμπνευσης και κάποιο λόγο ύπαρξης γι' αυτούς τους Ολυμπιακούς Αγώνες”, μας λέει η Θεοδώρα Μάντζαρη, διευθύντρια του τμήματος “Εικόνα και Ταυτότητα”. Η κα Μάντζαρη, με μακρόχρονη εμπειρία σε μεγάλες εταιρείες του εξωτερικού όπως η Addison, η Wolff Olins και η Landor, έχει μεγάλο μερίδιο στην επιτυχία. Είναι το κατάλληλο πρόσωπο στην κατάλληλη θέση κι αυτό φαίνεται από το αποτέλεσμα.
Μας υποδέχεται στο γραφείο της, στον πρώτο όροφο του κτιρίου της ΑΘΗΝΑ 2004, ένα μικρό γραφείο που κατά τα λεγόμενα της κρύβει έναν πραγματικό θησαυρό από προϊόντα γραφιστικής (και η αλήθεια είναι ότι οι βιβλιοθήκες και τα ντουλάπια ξεχειλίζουν από εφαρμογές). Ακριβώς απ' έξω, σε μια μεγάλη ενιαία αίθουσα, σαράντα περίπου άνθρωποι σε δημιουργικό οίστρο, πραγματικά συνωστίζονται σε ένα χώρο που προφανώς... δεν αρκεί. “Όταν γύρισα στην Ελλάδα, ύστερα από δέκα χρόνια απουσίας,” συνεχίζει η κα Μάντζαρη, “φοβόμουν ότι δεν θα εύρισκα πολλούς σχεδιαστές στο επίπεδο που τους ήθελα για να στελεχώσουν το τμήμα. Αυτό ακριβώς μου έλεγαν οι άνθρωποι του χώρου. Όμως κι αυτοί και εγώ πέφταμε πολύ έξω. Η ομάδα μας είναι εξαιρετικού επιπέδου, από όλες τις πλευρές. Τελικά υπάρχει πολύ καλό υλικό στην Ελλάδα”.
Άρα ποιες ήταν οι κύριες δυσκολίες που αντιμετωπίσατε;
Οι δυσκολίες ξεπερνιούνται, γιατί υπάρχει πολύ θέληση από όλους μας. Και μιλάμε για θέματα που με τη λογική μπορεί κανείς να τα ξεπεράσει. Δεν μιλάμε για εγχείρηση εγκεφάλου... Πολύ σημαντικό είναι ότι έχουμε τη Διοίκηση της ΑΘΗΝΑ 2004, που έχει σταθεί δίπλα μας σε κάθε στιγμή. Πρόκειται για ανθρώπους που καταλαβαίνουν τη σημασία του έργου που επιτελεί ένα τμήμα Εικόνας και Ταυτότητας και μας στηρίζουν.
Παρόμοια αντιμετώπιση είχαν και αντίστοιχα τμήματα σε προηγούμενους Ολυμπιακούς Αγώνες;
Απ' όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω, όχι. Στη Βαρκελώνη την ευθύνη της Εικόνας και Ταυτότητας των Αγώνων είχε ένα γραφείο που βρισκόταν εκτός της διοργάνωσης. Ήταν εξωτερικοί συνεργάτες. Στο Σίδνεϋ υπήρχε μια κεντρική ομάδα, η οποία όμως δεν ήταν τόσο καλά τοποθετημένη στο οργανόγραμμα ώστε να μπορεί να κάνει με άνεση τη δουλειά που απαιτείται. Στους Χειμερινούς Αγώνες του Σωλτ Λέηκ τα πράγματα ήταν καλύτερα οργανωμένα κι από εκεί πήραμε αρκετά χρήσιμα στοιχεία για τη δική μας περίπτωση. Το μοντέλο της Αθήνας, όμως, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί, δεν υπήρχε πουθενά πριν.
Ποιά είναι λοιπόν η βασική διαφορά;
Η βασική διαφορά είναι ότι στην Αθήνα η Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας στην οποία υπάγεται το δικό μας τμήμα, είναι ένα πολύ σημαντικό φίλτρο όλων των εφαρμογών που δημιουργούνται από την εταιρεία. Όποτε χρειάζεται να δημιουργηθεί μια οποιαδήποτε εφαρμογή, ελέγχεται σχεδιαστικά από εμάς έτσι ώστε να είναι συνεπής με την οπτική μας ταυτότητα. Αυτό ήταν μια σημαντική πολιτική που οφείλεται στην κατανόηση του Μιχάλη Ζαχαράτου, του Γενικού Διευθυντή Επικοινωνίας, για τη δουλειά μας.
Για τι είδους εφαρμογές μιλάμε;
Εκτός από την εικόνα των αγώνων (“Look of the Game”, κατά τη διεθνή ορολογία) έχουμε, για παράδειγμα, να συνεργαστούμε με ένα σημαντικό αριθμό αδειούχων και χορηγών.
Και η συνεργασία;
Η συνεργασία είναι πολύ καλή. Όλοι τηρούν τις προδιαγραφές μας και αγκαλιάζουν τη δουλειά μας. Οι διεθνείς και εθνικοί χορηγοί έχουν υιοθετήσει και προβάλλουν όλα τα γραφικά στοιχεία της ταυτότητας μας (από τις μασκότ μέχρι τα χρώματα) κι αυτό, όπως καταλαβαίνετε, μας ευχαριστεί πάρα πολύ. Είναι μεγάλη ικανοποίηση να βλέπεις τη δουλειά σου να παρουσιάζεται σε ολόκληρο τον κόσμο και να παρουσιάζεται σωστά.
Ποιά θα λέγατε ότι είναι η συνεισφορά του τμήματος σας στην επιτυχία των Αγώνων; Βασικός μας στόχος είναι να παρουσιαστούν σωστά οι αθλητές, που είναι οι πραγματικοί πρωταγωνιστές της διοργάνωσης. Αυτή είναι η δουλειά μας κυρίως για το “Look of the Game”. Στόχος μας είναι όταν παρουσιάζονται οι αθλητές, είτε μέσα στο στάδιο είτε στην τηλεόραση είτε από μια φωτογραφία στο εξώφυλλο μιας εφημερίδας, να φαίνεται ότι αυτές οι εικόνες έρχονται από την Αθήνα. Επιπλέον, οι αθλητές που θα μπαίνουν στο στάδιο πρέπει να βλέπουν τριγύρω τους στοιχεία που θα τους βοηθούν να μπουν στο κλίμα ότι “εδώ είναι ένας χώρος σε εποχή Ολυμπιακών Αγώνων” και άρα εδώ είναι που θα πρέπει να προσπαθήσουν να κάνουν ό,τι μπορούν καλύτερο για να πετύχουν το στόχο τους. Δουλειά μας, λοιπόν, είναι να δημιουργήσουμε το κατάλληλο σκηνικό για όλους όσοι θα παρακολουθήσουν τους Αγώνες της Αθήνας.
Ποιό θα λέγατε ότι είναι το «μυστικό» της επιτυχίας του τμήματος Εικόνα και Ταυτότητα;
Τους λόγους για τους οποίους είμαι ευχαριστημένη, σας τους ανέφερα και προηγουμένως. Υπάρχει η σωστή στήριξη από τους ανωτέρους μας, υπάρχει πολύ καλό ανθρώπινο δυναμικό μέσα στο τμήμα και, επιπλέον, έχουν οριστεί σωστά και ξεκάθαρα τα πλαίσια μας. Το βασικό είναι το όραμα και οι αξίες που έχουν τεθεί από τη διοίκηση και από εκεί και πέρα όλες οι εφαρμογές που κάνουμε βασίζονται πάνω σε αυτόν τον κεντρικό άξονα: ότι η Αθήνα θα διοργανώσει Μοναδικούς Αγώνες με Ανθρώπινο Μέτρο, στηριγμένη στις αξίες του Ανθρώπινου Μέτρου, της Κληρονομιάς, της Συμμετοχής και της Γιορτής. Αυτές οι αξίες που έχουν εξ αρχής τεθεί είναι για εμάς το Α και το Ω. Εκεί βασίζονται όλα και πάνω σε αυτές στηρίζουμε κάθε μας σχεδιαστική επιλογή.
Μέσα στο τμήμα αυτό υπάρχει ένα σημαντικό ανθρώπινο δυναμικό που σύντομα θα αποδεσμευθεί και θα «εμπλουτίσει» την ελληνική αγορά. Τι νομίζετε ότι θα κερδίσει από την εμπειρία αυτή η ελληνική γραφίστικη;
Η αλήθεια είναι ότι εδώ, ένας αριθμός ανθρώπων έχει δουλέψει ομαδικά και έχει βγάλει ένα τεράστιο έργο σε όγκο και ποιότητα δουλειάς. Αυτό θα τους δώσει δύναμη. Φεύγοντας, όλοι τους θα μεταφέρουν κάτι που έχουν κερδίσει από εδώ. Θα έχουν ζήσει μια εμπειρία που ελάχιστοι σχεδιαστές στον κόσμο έχουν βιώσει. Και επιπλέον, έχουν δημιουργήσει έργα που κατά τη γνώμη μου είναι μοναδικά γιατί χαρακτηρίζονται από την ελληνικότητα τους.
Βρίσκεστε εδώ από τα τέλη του 1999, κτίζοντας εφαρμογές πάνω σε ένα και μόνο θέμα. Βαρεθήκατε κάποια στιγμή;
Ποτέ. Έχω από την αρχή την επίγνωση ότι βρίσκομαι σε ένα project που δεν μοιάζει με κανένα άλλο, ένα project που πάντα ήθελα να κάνω. Είμαι τυχερή που μου δόθηκε η ευκαιρία να πάρω αυτή τη θέση στην Οργανωτική Επιτροπή και τυχερή που έχω γύρω μου τόσο ικανούς συνεργάτες.
ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ ΦΟΙΒΟΣ
Σχεδιασμένοι από την εταιρεία Paragraph Design, η Αθηνά και ο Φοίβος, οι μασκότ των Ολυμπιακών Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004, είναι δύο παιδιά, δύο αδέλφια που συνδέονται με την αρχαία Ελλάδα. Πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία τους, αποτέλεσε μια αρχαία ελληνική κούκλα από τον 7ο π.χ. αιώνα. Κατασκευασμένη από πηλό, η κωδωνόσχημη κούκλα έχει κινητά πόδια και είναι ντυμένη με χιτώνα. Στην αρχαιότητα οι κούκλες αυτές ήταν γνωστές ως “δαίδαλο”.
Κατά την παρουσίαση τους, η Αθηνά και ο Φοίβος γνώρισαν έντονη αντίδραση εντός των συνόρων και άμεση αποδοχή εκτός αυτών. Η μετέπειτα (συγκριτικά πρωτοφανής) εμπορική επιτυχία φαίνεται να δικαιώνει αυτούς που τους επέλεξαν.
ΕΜΒΛΗΜΑ
Το έμβλημα των Ολυμπιακών Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004 δημιουργήθηκε από τις εταιρείες Wolff Olins και Red Design. Είναι ο κότινος, το κυκλικό στεφάνι της ελιάς, ένα σχήμα που ανακαλεί ταυτόχρονα τις τέσσερις βασικές αξίες των Αγώνων της Αθήνας: την κληρονομιά, μια και υπήρξε το έπαθλο των Ολυμπιακών Αγώνων της Κλασσικής εποχής, σύμβολο της πόλης των Αθηνών και σύμβολο των κλασσικών Ολυμπιακών ιδεωδών, τη γιορτή ως ένα πανανθρώπινο ανοιχτό και δυναμικό σύμβολο, τη συμμετοχή γύρω από τον δεσπόζοντα Ολυμπιακό κύκλο που ενώνει ολόκληρη την ανθρωπότητα και το ανθρώπινο μέτρο με την ευγένεια της ανεπιτήδευτης μορφής του και τη ζεστασιά του πρωτογενούς συμβόλου.
Ο κύκλος της ζωής, το σύμβολο της Αθήνας, του Ολυμπιακού πνεύματος, της ειρήνης και της Ολυμπιακής εκεχειρίας, το έπαθλο του αρχαίου Ολυμπιονίκη, η θάλασσα, το φως. “Το έμβλημα’, υποστηρίζει η κα Μάντζαρη, “θα μπορούσε να θεωρηθεί από ορισμένους σαν ένα μεγάλο κλισέ. Είναι όμως φτιαγμένο κατά έναν τρόπο πολύ ανθρώπινο. Είναι όλο φτιαγμένο με το χέρι, με ελεύθερες γραμμές, χωρίς τίποτα το γεωμετρικό, πάνω σε ένα επίσης ελεύθερο φόντο. Το ανθρώπινο στοιχείο είναι ο κεντρικός άξονας. Όλοι, από ένα παιδάκι μέχρι τη μητέρα μου, μπορούν να καθίσουν και να το σχεδιάσουν”. Και μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: το φόντο είναι φτιαγμένο με στάμπα πατάτας!
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΜΜΑΤΑ
Τα εικονογράμματα των αθλημάτων των Ολυμπιακών Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004 σχεδιάστηκαν σε συνεργασία με την Κ2 Design και εμπνέονται από τρία στοιχεία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού: τις κυκλαδικές φιγούρες, τα μελανόμορφα αγγεία και τα όστρακα των κεραμικών αγγείων. Από τις κυκλαδικές φιγούρες δανείζονται την απλότητα της γραμμής και την αφαιρετική πλαστικότητα που χαρακτηρίζουν τις ανθρώπινες μορφές των ειδωλίων. Από τα μελανόμορφα αγγεία δανείζονται τον τρόπο αποτύπωσης των ανθρωπίνων μορφών, όπου μια ατόφια μαύρη φόρμα καθορίζει το ανθρώπινο σώμα και μια απλή γραμμή καθορίζει τις λεπτομέρειες της φόρμας.
ΧΡΩΜΑΤΑ
Τα χρώματα που προβλέπεται να συνοδεύουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας είναι εμπνευσμένα από την ελληνική φύση. Τα ονόματα τους: βότσαλο, μάρμαρο, άμμος, ήλιος, μεσημέρι, καλοκαίρι, πηλός, γιορτή, χαρά, μπουκαμβίλια, πέτρα, ελιά, περιβόλι, αμπέλι, ουρανός, γιαλός, θάλασσα, δροσιά, βυθός, σκιά. Στον οδηγό που το τμήμα Εικόνα και Ταυτότητα εξέδωσε για να καθορίσει τις προδιαγραφές προς τους συνεργάτες των Αγώνων, τα χρώματα παρουσιάζονται με ασπρόμαυρες φωτογραφίες που εικονογραφούν το αίσθημα που κάθε χρώμα δημιουργεί.
ΠΑΝΟΡΑΜΑ
Το Πανόραμα είναι ένα δευτερεύον γραφικό μοτίβο, που συνδυάζει οπτικά όλα τα στοιχεία της εικαστικής ταυτότητας των Ολυμπιακών Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004. Συνδυάζεται με το έμβλημα, τα εικονογράμματα των αθλημάτων, τη μασκότ και τα κύρια σήματα.
Η εικαστική σύνθεση εκφράζει ένα πανόραμα εικόνων του πολιτισμού και του περιβάλλοντος της Ελλάδος. Τα φυσικά στοιχεία του ελληνικού τοπίου, ο ήλιος, η θάλασσα και τα κύματα, συνδυάζονται με στοιχεία από αρχαίες επιγραφές και μοτίβα από αρχαία βάζα.
Το αθλητικό πνεύμα αναδεικνύεται μέσα από τις αρχαίες επιγραφές που αναφέρονται σε αθλητικά συμβάντα και Ολυμπιονίκες αθλητές, καθώς και από την ένταση των ασύμμετρων σχημάτων της σύνθεσης που παραπέμπουν στη δυναμική της αθλητικής προσπάθειας. Το μπλε της ελληνικής θάλασσας και του ουρανού, οι τόνοι του πράσινου της ελιάς και των περιβολιών, το έντονο χρώμα της μπουκαμβίλιας, τα γκρι της πέτρας και του μαρμάρου, τα ζεστά πορτοκαλί χρώματα ζωντανεύουν τη σύνθεση με τρόπο μοναδικό. Στο Πανόραμα, η Ελλάδα προβάλλει ανάγλυφη μέσα από το περιβάλλον, τις φόρμες, τα χρώματα και τη γλώσσα της.
ΤΑ ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΑΤΑ
Τα κύρια σήματα των Ολυμπιακών Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004 σχεδιάσθηκαν σε συνεργασία με την Κ2 Design και είναι εμπνευσμένα από δύο στοιχεία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού: τις κυκλαδικές φιγούρες και τα μελανόμορφα αγγεία. Από τις κυκλαδικές φιγούρες δανείζονται την απλότητα της γραμμής και την αφαιρετική πλαστικότητα που χαρακτηρίζουν τις ανθρώπινες μορφές των ειδωλίων. Από τα μελανόμορφα αγγεία δανείζονται τον τρόπο αποτύπωσης των ανθρώπινων μορφών, όπου μια ατόφια μαύρη φόρμα καθορίζει το ανθρώπινο σώμα και μια απλή γραμμή προσδιορίζει τις λεπτομέρειες της φόρμας. Οι μορφές των σημάτων είναι ζωντανές, με καθαρά περιγράμματα. Κάποιες φιγούρες ενώνονται μεταξύ τους, ενώ άλλες προεκτείνονται προς τη φύση και τον κόσμο, αναδεικνύοντας πανανθρώπινα μηνύματα και τις αξίες των Ολυμπιακών Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004.
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Οι εννέα Μούσες που εικονίζονται στο σήμα του Πολιτισμού, είναι ένα αρχέγονο και πανανθρώπινο σύμβολο για την έμπνευση κάθε ανθρώπινης δημιουργίας: Καλλιόπη, Πολυμνία, Ευτέρπη, Τερψιχόρη, Ερατώ, Μελπομένη, Θάλεια, Ουρανία και Κλειώ. Στους Αγώνες του 2004, ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός δανείζει ένα αναγνωρίσιμο σύμβολο στη νέα εποχή της Δημιουργίας και της Έμπνευσης. Με το μπλε χρώμα να τονίζει την ελληνικότητα, οι εννέα Μούσες είναι φορείς του Πολιτισμού των Αγώνων της Αθήνας
ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ
Το κύριο χρώμα του σήματος είναι το κόκκινο, που παραπέμπει στη ζεστή ατμόσφαιρα συνεργασίας η οποία αναπτύσσεται μεταξύ των εθελοντών, αλλά και στη σημασία του έργου τους. Στο σήμα, τα σώματα των εθελοντών συνδέονται για να συμβολίσουν την ενότητα, ενώ ταυτόχρονα σχηματίζουν μια μεγάλη καρδιά, σύμβολο του ρόλου τους στους Ολυμπιακούς Αγώνες ΑΘΗΝΑ 2004.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Στο σήμα, φύση και άνθρωπος σαν ένας οργανισμός δημιουργούν το περιβάλλον των Αγώνων.
ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΕΙΡΑ
Η Gill Sans Hellenic, η γραμματοσειρά των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, δεν έχει ακρέμονες (πατούρες). Το γραμμικό σχήμα των μονογραμμικών κεφαλαίων χωρίς ακρέμονες, που χρησιμοποιήθηκαν στις εγχάρακτες ελληνικές επιγραφές έως τον 4ο π.χ. αιώνα, διαθέτει μια καθαρή δομική λογική, που θυμίζει τα γεωμετρικά θεωρήματα του Ευκλείδη και μια απλότητα αφαιρετική. Πιο ελεύθερες παραλλαγές παρόμοιων γραμμάτων συνοδεύουν τις παραστάσεις ελληνικών αγγείων. Η γραμματοσειρά Gill Sans δημιουργήθηκε αρχικά το 1928 από τα σχέδια του Eric Gill. Η Gill Sans Hellenic προσθέτει ελληνικούς χαρακτήρες στη γραμματοσειρά, σχεδιασμένους από τον Έκτωρα Χαραλάμπους.
*Μεγάλο μέρος των κειμένων έχει συνταχθεί από τη Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας/Οργανωτική Επιτροπή των Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004.
Μιχάλης Ζαχαράτος, Γενικός Διευθυντής Επικοινωνίας
Θεοδώρα Μάντζαρη, Διευθύντρια Εικόνας & Ταυτότητας
Νάσια Παπάζογλου
Μαριάννα Παπαχρυσάνθου
Karen Philips
Πάρις Κωστόπουλος
Γιάννης Τρέμμας
Ιόλη Παπαγεωργίου
Φανή Καρόζη
Τάνια Δημητρακοπούλου
Μαρί Σωτηράλη
Χρυσόστομος Νασέλος
Αγγελική Νικολοπούλου
Γιώργος Κυπαρισσιάδης
Μελίνα Μαλτσίδου
Εύη Κανελλοπούλου
Μπετίνα Αντωνοπούλου
Θησέας Φρακτόπουλος
Μαρία Κουιρούμπα
Κατερίνα Γώγου
Πέτρα Γιούτσου
Διονύσης Λιβάνης
Μίνως Ζαρκρόπουλος
Ρένα Χρυσικοπούλου
Μαρία Γαροφαλλίδου
Stefan Muller
Νίκος Ρωμανός
Δημήτρης Μενεγάτος
Αλεξάνδρα Κοκκέβη
Κατερίνα Δρακάκη
Ασπασία Τσάκαλου
Κατερίνα Κόλλιου
Ανδρέας Κουτουβάλας
Βιβή Αναγνωσταρά
Ολυμπία Αϊβαζή
Γιώργος Μενεγάκης
Αλεξάνδρα Μαγκλιβέρα
Χριστίνα Καράλη
ΛήδαΤσουκιά
Νίκος Παυλίδης
Μπέσσυ Μαοτραντώνη
Αιμιλία Κοτζαμάνη
Βένια Ζαφόλια
Εύη Κλαουδάτου
Πηνελόπη Δρακοπούλου
ΑΘΗΝΑ 2004. Η οπτική ταυτότητα
Πόσο συχνά έχουμε αισθανθεί υπερήφανοι σε αυτήν τη χώρα για ένα προϊόν γραφιστικής δημιουργίας και εκτέλεσης. Ίσως όχι όσο συχνά θα θέλαμε. Το σίγουρο όμως είναι ότι κάποια βήματα γίνονται. Ένα τέτοιο μεγάλο βήμα μπροστά είναι και η οπτική ταυτότητα των Ολυμπιακών Αγώνων. Είναι μια ευκαιρία που, επιτέλους, δεν χάθηκε.
Όσο πλησιάζουμε το νήμα της έναρξης των Αγώνων, λίγα μέτρα πριν, πολλοί είναι αυτοί που αμφισβητούν το κατά πόσο θα τα καταφέρουμε να βγάλουμε την Ελλάδα ασπροπρόσωπη. Κάποια έργα έχουν μείνει πίσω, κάποια δε θα γίνουν ποτέ, κάποια ίσα-ίσα προλαβαίνουν να τελειώσουν. Υπάρχει όμως, ευτυχώς, και ένας τομέας που δρέπει δάφνες και που έχει αναγκάσει όλους, φίλους κι εχθρούς, να παραδεχτούν την ελληνική ανωτερότητα: ναι, πρόκειται για το Design. Στην τελετή απονομής των ΕΒΓΕ 2004, ο γραμματέας της Icograda είπε, μπροστά σε ένα μεγάλο κοινό, αυτό που ευρέως συζητιέται στη διεθνή γραφίστικη κοινότητα: από απόψεως Design, οι Ολυμπιακοί της Αθήνας είναι ό,τι καλύτερο έχει συμβεί στην ιστορία των Αγώνων.
Μέσα από το περιοδικό, έχουμε στο παρελθόν ασχοληθεί με τα διάφορα στοιχεία που συνιστούν την οπτική ταυτότητα της ΑΘΗΝΑ 2004, ξεκινώντας με ένα εκτενές αφιέρωμα στο έμβλημα (τεύχος #7, Νοέμβριος 1999), τις μασκότ (τεύχος #23, Σεπτέμβριος 2002) και φθάνοντας στα εικονογράμματα των αγωνισμάτων στο προηγούμενο τεύχος. Τώρα λοιπόν, λίγο πριν από το νήμα, είναι η ώρα να δούμε τα πράγματα στο σύνολο τους. Είναι η ώρα να μπούμε στη “γραφιστική καρδιά” των Ολυμπιακών: στο τμήμα “Εικόνας και Ταυτότητας» των Αγώνων, εκεί όπου σαράντα περίπου άνθρωποι (οι μισοί από αυτούς γραφίστες), δουλεύουν δημιουργικά: σκέπτονται, αποφασίζουν, σχεδιάζουν, εφαρμόζουν, ελέγχουν και προετοιμάζουν όλα εκείνα τα επικοινωνιακά στοιχεία της ΑΘΗΝΑ 2004 που φθάνουν στα μάτια μας. “Προσπαθούμε ό,τι σχεδιάζουμε να έχει κάποιο νόημα, κάποια πηγή έμπνευσης και κάποιο λόγο ύπαρξης γι' αυτούς τους Ολυμπιακούς Αγώνες”, μας λέει η Θεοδώρα Μάντζαρη, διευθύντρια του τμήματος “Εικόνα και Ταυτότητα”. Η κα Μάντζαρη, με μακρόχρονη εμπειρία σε μεγάλες εταιρείες του εξωτερικού όπως η Addison, η Wolff Olins και η Landor, έχει μεγάλο μερίδιο στην επιτυχία. Είναι το κατάλληλο πρόσωπο στην κατάλληλη θέση κι αυτό φαίνεται από το αποτέλεσμα.
Μας υποδέχεται στο γραφείο της, στον πρώτο όροφο του κτιρίου της ΑΘΗΝΑ 2004, ένα μικρό γραφείο που κατά τα λεγόμενα της κρύβει έναν πραγματικό θησαυρό από προϊόντα γραφιστικής (και η αλήθεια είναι ότι οι βιβλιοθήκες και τα ντουλάπια ξεχειλίζουν από εφαρμογές). Ακριβώς απ' έξω, σε μια μεγάλη ενιαία αίθουσα, σαράντα περίπου άνθρωποι σε δημιουργικό οίστρο, πραγματικά συνωστίζονται σε ένα χώρο που προφανώς... δεν αρκεί. “Όταν γύρισα στην Ελλάδα, ύστερα από δέκα χρόνια απουσίας,” συνεχίζει η κα Μάντζαρη, “φοβόμουν ότι δεν θα εύρισκα πολλούς σχεδιαστές στο επίπεδο που τους ήθελα για να στελεχώσουν το τμήμα. Αυτό ακριβώς μου έλεγαν οι άνθρωποι του χώρου. Όμως κι αυτοί και εγώ πέφταμε πολύ έξω. Η ομάδα μας είναι εξαιρετικού επιπέδου, από όλες τις πλευρές. Τελικά υπάρχει πολύ καλό υλικό στην Ελλάδα”.
Άρα ποιες ήταν οι κύριες δυσκολίες που αντιμετωπίσατε;
Οι δυσκολίες ξεπερνιούνται, γιατί υπάρχει πολύ θέληση από όλους μας. Και μιλάμε για θέματα που με τη λογική μπορεί κανείς να τα ξεπεράσει. Δεν μιλάμε για εγχείρηση εγκεφάλου... Πολύ σημαντικό είναι ότι έχουμε τη Διοίκηση της ΑΘΗΝΑ 2004, που έχει σταθεί δίπλα μας σε κάθε στιγμή. Πρόκειται για ανθρώπους που καταλαβαίνουν τη σημασία του έργου που επιτελεί ένα τμήμα Εικόνας και Ταυτότητας και μας στηρίζουν.
Παρόμοια αντιμετώπιση είχαν και αντίστοιχα τμήματα σε προηγούμενους Ολυμπιακούς Αγώνες;
Απ' όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω, όχι. Στη Βαρκελώνη την ευθύνη της Εικόνας και Ταυτότητας των Αγώνων είχε ένα γραφείο που βρισκόταν εκτός της διοργάνωσης. Ήταν εξωτερικοί συνεργάτες. Στο Σίδνεϋ υπήρχε μια κεντρική ομάδα, η οποία όμως δεν ήταν τόσο καλά τοποθετημένη στο οργανόγραμμα ώστε να μπορεί να κάνει με άνεση τη δουλειά που απαιτείται. Στους Χειμερινούς Αγώνες του Σωλτ Λέηκ τα πράγματα ήταν καλύτερα οργανωμένα κι από εκεί πήραμε αρκετά χρήσιμα στοιχεία για τη δική μας περίπτωση. Το μοντέλο της Αθήνας, όμως, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί, δεν υπήρχε πουθενά πριν.
Ποιά είναι λοιπόν η βασική διαφορά;
Η βασική διαφορά είναι ότι στην Αθήνα η Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας στην οποία υπάγεται το δικό μας τμήμα, είναι ένα πολύ σημαντικό φίλτρο όλων των εφαρμογών που δημιουργούνται από την εταιρεία. Όποτε χρειάζεται να δημιουργηθεί μια οποιαδήποτε εφαρμογή, ελέγχεται σχεδιαστικά από εμάς έτσι ώστε να είναι συνεπής με την οπτική μας ταυτότητα. Αυτό ήταν μια σημαντική πολιτική που οφείλεται στην κατανόηση του Μιχάλη Ζαχαράτου, του Γενικού Διευθυντή Επικοινωνίας, για τη δουλειά μας.
Για τι είδους εφαρμογές μιλάμε;
Εκτός από την εικόνα των αγώνων (“Look of the Game”, κατά τη διεθνή ορολογία) έχουμε, για παράδειγμα, να συνεργαστούμε με ένα σημαντικό αριθμό αδειούχων και χορηγών.
Και η συνεργασία;
Η συνεργασία είναι πολύ καλή. Όλοι τηρούν τις προδιαγραφές μας και αγκαλιάζουν τη δουλειά μας. Οι διεθνείς και εθνικοί χορηγοί έχουν υιοθετήσει και προβάλλουν όλα τα γραφικά στοιχεία της ταυτότητας μας (από τις μασκότ μέχρι τα χρώματα) κι αυτό, όπως καταλαβαίνετε, μας ευχαριστεί πάρα πολύ. Είναι μεγάλη ικανοποίηση να βλέπεις τη δουλειά σου να παρουσιάζεται σε ολόκληρο τον κόσμο και να παρουσιάζεται σωστά.
Ποιά θα λέγατε ότι είναι η συνεισφορά του τμήματος σας στην επιτυχία των Αγώνων; Βασικός μας στόχος είναι να παρουσιαστούν σωστά οι αθλητές, που είναι οι πραγματικοί πρωταγωνιστές της διοργάνωσης. Αυτή είναι η δουλειά μας κυρίως για το “Look of the Game”. Στόχος μας είναι όταν παρουσιάζονται οι αθλητές, είτε μέσα στο στάδιο είτε στην τηλεόραση είτε από μια φωτογραφία στο εξώφυλλο μιας εφημερίδας, να φαίνεται ότι αυτές οι εικόνες έρχονται από την Αθήνα. Επιπλέον, οι αθλητές που θα μπαίνουν στο στάδιο πρέπει να βλέπουν τριγύρω τους στοιχεία που θα τους βοηθούν να μπουν στο κλίμα ότι “εδώ είναι ένας χώρος σε εποχή Ολυμπιακών Αγώνων” και άρα εδώ είναι που θα πρέπει να προσπαθήσουν να κάνουν ό,τι μπορούν καλύτερο για να πετύχουν το στόχο τους. Δουλειά μας, λοιπόν, είναι να δημιουργήσουμε το κατάλληλο σκηνικό για όλους όσοι θα παρακολουθήσουν τους Αγώνες της Αθήνας.
Ποιό θα λέγατε ότι είναι το «μυστικό» της επιτυχίας του τμήματος Εικόνα και Ταυτότητα;
Τους λόγους για τους οποίους είμαι ευχαριστημένη, σας τους ανέφερα και προηγουμένως. Υπάρχει η σωστή στήριξη από τους ανωτέρους μας, υπάρχει πολύ καλό ανθρώπινο δυναμικό μέσα στο τμήμα και, επιπλέον, έχουν οριστεί σωστά και ξεκάθαρα τα πλαίσια μας. Το βασικό είναι το όραμα και οι αξίες που έχουν τεθεί από τη διοίκηση και από εκεί και πέρα όλες οι εφαρμογές που κάνουμε βασίζονται πάνω σε αυτόν τον κεντρικό άξονα: ότι η Αθήνα θα διοργανώσει Μοναδικούς Αγώνες με Ανθρώπινο Μέτρο, στηριγμένη στις αξίες του Ανθρώπινου Μέτρου, της Κληρονομιάς, της Συμμετοχής και της Γιορτής. Αυτές οι αξίες που έχουν εξ αρχής τεθεί είναι για εμάς το Α και το Ω. Εκεί βασίζονται όλα και πάνω σε αυτές στηρίζουμε κάθε μας σχεδιαστική επιλογή.
Μέσα στο τμήμα αυτό υπάρχει ένα σημαντικό ανθρώπινο δυναμικό που σύντομα θα αποδεσμευθεί και θα «εμπλουτίσει» την ελληνική αγορά. Τι νομίζετε ότι θα κερδίσει από την εμπειρία αυτή η ελληνική γραφίστικη;
Η αλήθεια είναι ότι εδώ, ένας αριθμός ανθρώπων έχει δουλέψει ομαδικά και έχει βγάλει ένα τεράστιο έργο σε όγκο και ποιότητα δουλειάς. Αυτό θα τους δώσει δύναμη. Φεύγοντας, όλοι τους θα μεταφέρουν κάτι που έχουν κερδίσει από εδώ. Θα έχουν ζήσει μια εμπειρία που ελάχιστοι σχεδιαστές στον κόσμο έχουν βιώσει. Και επιπλέον, έχουν δημιουργήσει έργα που κατά τη γνώμη μου είναι μοναδικά γιατί χαρακτηρίζονται από την ελληνικότητα τους.
Βρίσκεστε εδώ από τα τέλη του 1999, κτίζοντας εφαρμογές πάνω σε ένα και μόνο θέμα. Βαρεθήκατε κάποια στιγμή;
Ποτέ. Έχω από την αρχή την επίγνωση ότι βρίσκομαι σε ένα project που δεν μοιάζει με κανένα άλλο, ένα project που πάντα ήθελα να κάνω. Είμαι τυχερή που μου δόθηκε η ευκαιρία να πάρω αυτή τη θέση στην Οργανωτική Επιτροπή και τυχερή που έχω γύρω μου τόσο ικανούς συνεργάτες.
ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ ΦΟΙΒΟΣ
Σχεδιασμένοι από την εταιρεία Paragraph Design, η Αθηνά και ο Φοίβος, οι μασκότ των Ολυμπιακών Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004, είναι δύο παιδιά, δύο αδέλφια που συνδέονται με την αρχαία Ελλάδα. Πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία τους, αποτέλεσε μια αρχαία ελληνική κούκλα από τον 7ο π.χ. αιώνα. Κατασκευασμένη από πηλό, η κωδωνόσχημη κούκλα έχει κινητά πόδια και είναι ντυμένη με χιτώνα. Στην αρχαιότητα οι κούκλες αυτές ήταν γνωστές ως “δαίδαλο”.
ΕΜΒΛΗΜΑ
Το έμβλημα των Ολυμπιακών Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004 δημιουργήθηκε από τις εταιρείες Wolff Olins και Red Design. Είναι ο κότινος, το κυκλικό στεφάνι της ελιάς, ένα σχήμα που ανακαλεί ταυτόχρονα τις τέσσερις βασικές αξίες των Αγώνων της Αθήνας: την κληρονομιά, μια και υπήρξε το έπαθλο των Ολυμπιακών Αγώνων της Κλασσικής εποχής, σύμβολο της πόλης των Αθηνών και σύμβολο των κλασσικών Ολυμπιακών ιδεωδών, τη γιορτή ως ένα πανανθρώπινο ανοιχτό και δυναμικό σύμβολο, τη συμμετοχή γύρω από τον δεσπόζοντα Ολυμπιακό κύκλο που ενώνει ολόκληρη την ανθρωπότητα και το ανθρώπινο μέτρο με την ευγένεια της ανεπιτήδευτης μορφής του και τη ζεστασιά του πρωτογενούς συμβόλου.
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΜΜΑΤΑ
Τα εικονογράμματα των αθλημάτων των Ολυμπιακών Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004 σχεδιάστηκαν σε συνεργασία με την Κ2 Design και εμπνέονται από τρία στοιχεία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού: τις κυκλαδικές φιγούρες, τα μελανόμορφα αγγεία και τα όστρακα των κεραμικών αγγείων. Από τις κυκλαδικές φιγούρες δανείζονται την απλότητα της γραμμής και την αφαιρετική πλαστικότητα που χαρακτηρίζουν τις ανθρώπινες μορφές των ειδωλίων. Από τα μελανόμορφα αγγεία δανείζονται τον τρόπο αποτύπωσης των ανθρωπίνων μορφών, όπου μια ατόφια μαύρη φόρμα καθορίζει το ανθρώπινο σώμα και μια απλή γραμμή καθορίζει τις λεπτομέρειες της φόρμας.
Οι μορφές στα εικονογράμματα είναι ζωηρές, με καθαρά περιγράμματα και τοποθετούνται μέσα σε ένα φόντο του οποίου το σχήμα θυμίζει όστρακα κεραμικών αγγείων. Η απεικόνιση των αθλημάτων, η οποία βασίζεται σε πολύ χαρακτηριστικές αθλητικές στάσεις, γίνεται άμεσα αναγνωρίσιμη, αποδίδοντας το πνεύμα των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας.
ΧΡΩΜΑΤΑ
Τα χρώματα που προβλέπεται να συνοδεύουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας είναι εμπνευσμένα από την ελληνική φύση. Τα ονόματα τους: βότσαλο, μάρμαρο, άμμος, ήλιος, μεσημέρι, καλοκαίρι, πηλός, γιορτή, χαρά, μπουκαμβίλια, πέτρα, ελιά, περιβόλι, αμπέλι, ουρανός, γιαλός, θάλασσα, δροσιά, βυθός, σκιά. Στον οδηγό που το τμήμα Εικόνα και Ταυτότητα εξέδωσε για να καθορίσει τις προδιαγραφές προς τους συνεργάτες των Αγώνων, τα χρώματα παρουσιάζονται με ασπρόμαυρες φωτογραφίες που εικονογραφούν το αίσθημα που κάθε χρώμα δημιουργεί.
ΠΑΝΟΡΑΜΑ
Το Πανόραμα είναι ένα δευτερεύον γραφικό μοτίβο, που συνδυάζει οπτικά όλα τα στοιχεία της εικαστικής ταυτότητας των Ολυμπιακών Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004. Συνδυάζεται με το έμβλημα, τα εικονογράμματα των αθλημάτων, τη μασκότ και τα κύρια σήματα.
Η εικαστική σύνθεση εκφράζει ένα πανόραμα εικόνων του πολιτισμού και του περιβάλλοντος της Ελλάδος. Τα φυσικά στοιχεία του ελληνικού τοπίου, ο ήλιος, η θάλασσα και τα κύματα, συνδυάζονται με στοιχεία από αρχαίες επιγραφές και μοτίβα από αρχαία βάζα.
ΤΑ ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΑΤΑ
Τα κύρια σήματα των Ολυμπιακών Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004 σχεδιάσθηκαν σε συνεργασία με την Κ2 Design και είναι εμπνευσμένα από δύο στοιχεία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού: τις κυκλαδικές φιγούρες και τα μελανόμορφα αγγεία. Από τις κυκλαδικές φιγούρες δανείζονται την απλότητα της γραμμής και την αφαιρετική πλαστικότητα που χαρακτηρίζουν τις ανθρώπινες μορφές των ειδωλίων. Από τα μελανόμορφα αγγεία δανείζονται τον τρόπο αποτύπωσης των ανθρώπινων μορφών, όπου μια ατόφια μαύρη φόρμα καθορίζει το ανθρώπινο σώμα και μια απλή γραμμή προσδιορίζει τις λεπτομέρειες της φόρμας. Οι μορφές των σημάτων είναι ζωντανές, με καθαρά περιγράμματα. Κάποιες φιγούρες ενώνονται μεταξύ τους, ενώ άλλες προεκτείνονται προς τη φύση και τον κόσμο, αναδεικνύοντας πανανθρώπινα μηνύματα και τις αξίες των Ολυμπιακών Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004.
Οι εννέα Μούσες που εικονίζονται στο σήμα του Πολιτισμού, είναι ένα αρχέγονο και πανανθρώπινο σύμβολο για την έμπνευση κάθε ανθρώπινης δημιουργίας: Καλλιόπη, Πολυμνία, Ευτέρπη, Τερψιχόρη, Ερατώ, Μελπομένη, Θάλεια, Ουρανία και Κλειώ. Στους Αγώνες του 2004, ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός δανείζει ένα αναγνωρίσιμο σύμβολο στη νέα εποχή της Δημιουργίας και της Έμπνευσης. Με το μπλε χρώμα να τονίζει την ελληνικότητα, οι εννέα Μούσες είναι φορείς του Πολιτισμού των Αγώνων της Αθήνας
Το κύριο χρώμα του σήματος είναι το κόκκινο, που παραπέμπει στη ζεστή ατμόσφαιρα συνεργασίας η οποία αναπτύσσεται μεταξύ των εθελοντών, αλλά και στη σημασία του έργου τους. Στο σήμα, τα σώματα των εθελοντών συνδέονται για να συμβολίσουν την ενότητα, ενώ ταυτόχρονα σχηματίζουν μια μεγάλη καρδιά, σύμβολο του ρόλου τους στους Ολυμπιακούς Αγώνες ΑΘΗΝΑ 2004.
Στο σήμα, φύση και άνθρωπος σαν ένας οργανισμός δημιουργούν το περιβάλλον των Αγώνων.
ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΕΙΡΑ
Η Gill Sans Hellenic, η γραμματοσειρά των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, δεν έχει ακρέμονες (πατούρες). Το γραμμικό σχήμα των μονογραμμικών κεφαλαίων χωρίς ακρέμονες, που χρησιμοποιήθηκαν στις εγχάρακτες ελληνικές επιγραφές έως τον 4ο π.χ. αιώνα, διαθέτει μια καθαρή δομική λογική, που θυμίζει τα γεωμετρικά θεωρήματα του Ευκλείδη και μια απλότητα αφαιρετική. Πιο ελεύθερες παραλλαγές παρόμοιων γραμμάτων συνοδεύουν τις παραστάσεις ελληνικών αγγείων. Η γραμματοσειρά Gill Sans δημιουργήθηκε αρχικά το 1928 από τα σχέδια του Eric Gill. Η Gill Sans Hellenic προσθέτει ελληνικούς χαρακτήρες στη γραμματοσειρά, σχεδιασμένους από τον Έκτωρα Χαραλάμπους.
*Μεγάλο μέρος των κειμένων έχει συνταχθεί από τη Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας/Οργανωτική Επιτροπή των Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004.
Θεοδώρα Μάντζαρη, Διευθύντρια Εικόνας & Ταυτότητας
Νάσια Παπάζογλου
Μαριάννα Παπαχρυσάνθου
Karen Philips
Πάρις Κωστόπουλος
Γιάννης Τρέμμας
Ιόλη Παπαγεωργίου
Φανή Καρόζη
Τάνια Δημητρακοπούλου
Μαρί Σωτηράλη
Χρυσόστομος Νασέλος
Αγγελική Νικολοπούλου
Γιώργος Κυπαρισσιάδης
Μελίνα Μαλτσίδου
Εύη Κανελλοπούλου
Μπετίνα Αντωνοπούλου
Θησέας Φρακτόπουλος
Μαρία Κουιρούμπα
Κατερίνα Γώγου
Πέτρα Γιούτσου
Διονύσης Λιβάνης
Μίνως Ζαρκρόπουλος
Ρένα Χρυσικοπούλου
Μαρία Γαροφαλλίδου
Stefan Muller
Νίκος Ρωμανός
Δημήτρης Μενεγάτος
Αλεξάνδρα Κοκκέβη
Κατερίνα Δρακάκη
Ασπασία Τσάκαλου
Κατερίνα Κόλλιου
Ανδρέας Κουτουβάλας
Βιβή Αναγνωσταρά
Ολυμπία Αϊβαζή
Γιώργος Μενεγάκης
Αλεξάνδρα Μαγκλιβέρα
Χριστίνα Καράλη
ΛήδαΤσουκιά
Νίκος Παυλίδης
Μπέσσυ Μαοτραντώνη
Αιμιλία Κοτζαμάνη
Βένια Ζαφόλια
Εύη Κλαουδάτου
Πηνελόπη Δρακοπούλου
Πηγή
Περιοδικό +D
Εξαιρετικό το άρθρο σας, για μία από τις πιο όμορφες, κυριολεκτικά, πτυχές των αξέχαστων Αγώνων της Αθήνας.
ΑπάντησηΔιαγραφήΘα ήθελα να κάνω μία τυπογραφική ερώτηση. Πέρα από την Gill Sans Hellenic, η οποία ως επίσημη γραμματοσειρά των Αγώνων βρίσκεται παντού, θα ήθελα αν μπορείτε να μου πείτε, ποια είναι η γραμματοσειρά του εμβλήματος των Αγώνων. Ψάχνοντας να την ταυτίσω με κάποια την οποία γνωρίζω, έρχεται πιο κοντά στην Andale Sans. Ωστόσο εντοπίζω μικροδιαφορές ακόμη και με αυτήν. Μήπως θα μπορούσατε να με βοηθήσετε, εάν γνωρίζετε ποια ακριβώς είναι;
Ευχαριστώ εκ των προτέρων για οποιαδήποτε απάντηση.