Ελληνική Τυπογραφία

Η συστηματική εκτύπωση βιβλίων ξεκίνησε στην Ελλάδα  μόλις στις αρχές του 19ου αιώνα. Τα ελληνικά βιβλία, μέχρι τότε, τυπώνονταν στο Παρίσι, στη Βιέννη ή στην Βενετία. Το πρώτο ελληνικό βιβλίο τυπώθηκε στο Μιλάνο το 1476 και είναι η «Γραμματική» ή «Επιτομή των οκτώ του λόγου μερών» του Κωνσταντίνου Λάσκαρη. Τους τυπογραφικούς χαρακτήρες, τα στοιχεία, τα χάραξε ο Δημήτριος Δαμιλάς, γνωστός ως Δημήτριος ο Κρής ή Δημήτριος ο Μεδιολανεύς. 

 Γραμματική» ή «Επιτομή των οκτώ 

του λόγου μερών» του Κωνσταντίνου Λάσκαρη

Η Τυπογραφία στην Ελλάδα μέχρι το 1821 
Η πρώτη προσπάθεια δημιουργίας τυπογραφείου ελληνικής ιδιοκτησίας έγινε στον Χάνδακα της Κρήτης (σημερινό Ηράκλειο) το 1486. Λίγο αργότερα, το 1509 ο Ζαχαρίας Καλλέργης ιδρύει ένα ελληνικό τυπογραφείο στη Βενετία.

Τον Φεβρουάριο του 1798, ένα χρόνο μετά την έλευση των Δημοκρατικών Γάλλων στα Ιόνια Νησιά ιδρύεται στην Κέρκυρα τυπογραφείο, εμπλουτισμένο με ελληνικά, γαλλικά και ιταλικά στοιχεία, τα οποία σύμφωνα με ορισμένες μαρτυρίες παραχωρήθηκαν από το τυπογραφείο του Αμπρουάζ Φερμέν Ντιντό (Ambroise - Firmin Didot). Το πρώτο έντυπο που τυπώθηκε ήταν μια εγκύκλιος του Γάλλου διοικητή, με ημερομηνία 8/19 Μαΐου 1798. 
Στο τυπογραφείο, εκδίδονται μονόφυλλες διαταγές και προκηρύξεις των γαλλικών αρχών, αλλά αυτό που αποτελεί σταθμό στην ιστορία της κερκυραϊκής και ελληνικής Τυπογραφίας, είναι η έκδοση τριών πολύ σπουδαίων εντύπων, μεγίστου εθνικού ενδιαφέροντος, στα ελληνικά : πρόκειται για τον ‘‘Θούριο’’, τον ‘‘Ύμνο Πατριωτικό της Ελλάδος και όλη της Γραικίας, προς ξαναπόκτησιν της αυτών Ελευθερίας’’ του Ρήγα Φεραίου – Βελεστινλή και τον ‘‘Ύμνο Εγκωμιαστικό παρ’ όλης της Γραικίας προς τον αρχιστράτηγο Μποναπάρτε’’ του Χριστόφορου Περραιβού.
Όταν τον Φεβρουάριο του 1799 το νησί παραδίδεται στον Ρώσο ναύαρχο Ουσακώφ και τον Τούρκο ομόλογο του Καδήρ Μπέη, το τυπογραφείο εξακολουθεί να λειτουργεί, αλλά μόνο για την έκδοση των εγκυκλίων και διαταγμάτων.
Ένα από τα πρώτα τυπογραφεία που ιδρύθηκαν στην Ελλάδα ήταν και αυτό που λειτούργησε στη Χίο το 1819, στο Ιστορικό Γυμνάσιο, με τυπογραφικό υλικό που έστειλε από το Παρίσι ο Αμπρουάζ Φερμέν Ντιντό (Ambroise - Firmin Didot).

H «Ελληνική Γραμματική», σε δημοτική 

γλώσσα, του δασκάλου Νεόφυτου Βάμβα

Από το τυπογραφείο αυτό εκδίδεται το 1821 η «Ελληνική Γραμματική», σε δημοτική γλώσσα, του δασκάλου Νεόφυτου Βάμβα. Το τυπογραφείο καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Τούρκους το 1822 κατά τη διάρκεια της Καταστροφής της Χίου. Ένα χρόνο νωρίτερα στις 15 Αυγούστου 1821 είχε καταστραφεί από τους Τούρκους και το τυπογραφείο που είχε εγκαταστήσει στις Κυδωνιές της Μικράς Ασίας ο Κωνσταντίνος Ντόμβρας.

Το 1822 ο Didot δώρισε στην Ελλάδα νέο τυπογραφικό υλικό. Η επιθυμία του ήταν το νέο τυπογραφείο να εγκατασταθεί στην Αθήνα, η οποία όμως βρισκόταν ακόμα υπό τον τουρκικό ζυγό. Έτσι το νέο τυπογραφείο εγκαταστάθηκε στην Ύδρα, όπου το 1824 τυπώθηκε η εφημερίδα «Ο Φίλος του Νόμου». Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στο Ναύπλιο. Το 1824 η Αθήνα αποκτά το πρώτο της τυπογραφείο, με υλικά που δώρισε η Επιτροπή των Φιλελλήνων του Λονδίνου, όπως και το Μεσολόγγι. Το τυπογραφείο όμως της Αθήνας έμελλε να καταστραφεί από τους Τούρκους κατά τη διάρκεια της Άλωσης της πόλης από τον Κιουταχή στις 27 Μαΐου του 1827. Επανιδρύθηκε, όμως, εφτά χρόνια αργότερα, το 1834, από τον Ανδρέα Κορομηλά, που είχε μάθει την τέχνη της τυπογραφίας από τον ίδιο τον Didot. 

Η εφημερίδα «Ο Φίλος του Νόμου» 

Ελληνικά τυπογραφικά στοιχεία 
Ελληνικά στοιχεία σχεδιάστηκαν και χαράχθηκαν στην Ιταλία τον 15ο αιώνα. Ο Άλντους Μανούτιους (Aldus Manutius) σχεδιάζει για το τυπογραφείο του χαρακτήρες που είχαν σαν πρότυπο το σύγχρονο τρόπο της ελληνικής γραφής. Δυστυχώς όμως η γραφή αυτή, καθόλου ιδανική, αποτελούνταν από πολλά συμπλέγματα και βραχυγραφίες και αποτέλεσε ανασταλτικό παράγοντα για τη διάδοση και τη μελέτη της ελληνικής γλώσσας. Οι επιλογές του Manutius επέδρασαν στην εξέλιξη της ελληνικής τυπογραφίας και την επηρέασαν για δύο τουλάχιστον αιώνες. Ο Ζαχαρίας Καλλιέργης χάραξε στο τέλος του 15ου αιώνα στοιχεία πιο κομψά και πιο ευανάγνωστα από αυτά του Δαμιλά και του Manutius. Τα καλύτερα, όμως, ελληνικά στοιχεία τον 15ο αιώνα, θεωρούνται αυτά του Νίκολας Τζένσον (Nikolas Jenson). 

Στοιχεία του Νίκολας Τζένσον (Nikolas Jenson)

Ο επόμενος που επιχείρησε να χαράξει ελληνικούς χαρακτήρες είναι ο Κλοντ Γκαραμό (Claude Garamond 1480 - 1561) το 1545. O Garamont, που θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους χαράκτες – δημιουργούς τυπογραφικών στοιχείων της εποχής του, έχει χαράξει και τους φημισμένους λατινικούς χαρακτήρες του 16ου αιώνα Romain de l’ Universite Τα ελληνικά στοιχεία, που δημιούργησε, τα περίφημα Ελληνικά του Βασιλέως (grecs du roi), καθόρισαν την ελληνική τυπογραφία τον 16ο αιώνα. 

Ελληνικοί χαρακτήρες του Κλοντ Γκαραμό
(Claude Garamond 1480 - 1561)

Χρησιμοποίησε ως πρότυπο, το γραφικό χαρακτήρα του φημισμένου Έλληνα καλλιγράφου της αυλής του Φραγκίσκου του Α’, του Κρητικού Άγγελου Βεργίκιου. Τα κυρτά αυτά στοιχεία άσκησαν τη μεγαλύτερη επίδραση στη διάδοση της ελληνικής τυπογραφίας τους δύο επόμενους αιώνες. Ακολούθησαν αρκετοί, μεταξύ αυτών οι Τζιανμπατίστα Μποντόνι (Giambattista Bodoni Ιταλία 18ος αιώνας) στην Πάρμα το 1793, ο Φερμέν Ντιντό (Firmin Didot) στο Παρίσι το 1830 και Μπ. Τζ. Τόεμπνερ (B.G. Teubner) στη Λειψία το 1850. 

Ελληνικά στοιχεία Τζον Μπάρσκεβιλ
(John Baskerville 1706-1777)

Προς το τέλος του 17ου αιώνα και οι Ολλανδοί άρχισαν να πειραματίζονται με ελληνικά στοιχεία χωρίς συμπλέγματα. Λίγο αργότερα ο Τζον Μπάρσκεβιλ (John Baskerville 1706-1777) χάραξε ελληνικά στοιχεία για το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ενώ και άλλοι τυπογράφοι ακολούθησαν τη νέα μόδα. Η ελληνική τυπογραφία άρχισε να παίρνει τη μορφή που έχει σήμερα στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα με τους Bodoni και Ditot. 


Η Τυπογραφία στην Ελλάδα μετά το 1821 
Μετά την επανάσταση του 1821, μια σειρά από τυπογραφεία δημιουργούνται στην Καλαμάτα, στο Μεσολόγγι, στην Αθήνα και στην Ύδρα, με τη συνδρομή Ευρωπαίων φιλελλήνων τυπογράφων. 
Η επίσημη τυπογραφία στην Ελλάδα, που ονομάσθηκε "Τυπογραφία της Διοικήσεως", οργανώθηκε από τις πρώτες Κυβερνήσεις του 1821, και ειδικότερα από τον τυπογράφο Παύλο Πατρίκιο, για την έκδοση της "Εφημερίδας της Κυβερνήσεως", κυβερνητικών αποφάσεων και διδακτικών βιβλίων. 

Η "Εφημερίδα της Κυβερνήσεως"

Η περίοδος της Τουρκοκρατίας, η δύσκολη εσωτερική κατάσταση σ' όλο τον 19ο αιώνα, αλλά και η ανυπαρξία τυπογραφικής έρευνας αμέσως μετά, καθήλωσε τα ελληνικά στοιχεία στους σχεδιασμούς του 19ου αιώνα και την εμπόδισε να εξελιχθεί με ραγδαίους ρυθμούς όπως στην υπόλοιπη Ευρώπη. Μόνο στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα και ιδιαίτερα μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η τυπογραφία προόδευσε στην Ελλάδα και έγινε ικανή να παράγει προϊόντα εφάμιλλα των ευρωπαϊκών. 
Η κατάσταση βελτιώθηκε ιδιαίτερα μετά το τέλος της δεκαετίας του 1960, με τον εξελληνισμό λατινικών γραμματοσειρών όπως οι Univers Greek, Helvetica Greek, Optima Greek, Century Greek κ.α. 
Στα τέλη της δεκαετίας του '80 πλέον οι Έλληνες σχεδιαστές παρουσίασαν τις πρώτες σύγχρονες ελληνικές γραμματοσειρές.


Πηγή 
Ο Βοναπάρτης και οι Ιόνιοι Νήσοι, Εμμ. Ροδακανάκη
Booksinfo