Λιθογραφία. Τότε που η εκτύπωση έγινε Τέχνη

την

Λιθογραφία (λίθος + γραφή), είναι η τέχνη αναπαραγωγής έντυπου υλικού με τη χρήση πέτρας, νερού, λιπαντικού και μελανιού. Ως λέξη έγινε αποδεκτή στο τέλος του 18ου αιώνα όταν ο θεατρικός συγγραφέας και μουσικός Άλοϋς Ζενεφέλντερ (Allois Senefelder, 1771-1834) ανακάλυψε τη λιθογραφία περίπου το 1796-98, στο Μόναχο, προσπαθώντας να τυπώσει όσο το δυνατόν φθηνότερα τα έργα του. Αρχικά χρησιμοποιούσαν την λιθογραφία μόνο για αναπαραγωγές αλλά σταδιακά εξελίχτηκε σε ανεξάρτητη τέχνη και καλλιεργήθηκε από πολλούς καλλιτέχνες του 19ου αιώνα. Συγκεκριμένα η έγχρωμη λιθογραφία (χρωμολιθογραφία) καθιερώθηκε σαν είδος τέχνης από τον Ανρί ντε Τουλούζ-Λωτρέκ 

Έγχρωμη λιθογραφία, αντίτυπο της διαφήμισης
του διμηνιαίου λογοτεχνικού περιοδικού «Le Revue Blanche»

Ο λόγος που η λιθογραφία επικράτησε απέναντι των υπόλοιπων τεχνικών και μεθόδων της χαρακτικής, ήταν γιατί πρόσφερε πιο μεγάλη ζωγραφικότητα, με τις απαλές τονικές μεταβάσεις και τις πλουσιότερες χρωματικές κλίμακες, ενώ εξασφάλιζε και υψηλότερο αριθμό αντιτύπων, ιδίως όταν επρόκειτο για αφίσες. 


Έγχρωμη λιθογραφία του Τ. Λοτρέκ,
για το περιοδικό «Le Rire» («Το Γέλιο»)

Η λιθογραφία ανήκει στη γενική κατηγορία της επιπεδοτυπίας, επειδή το σχέδιο βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με την πλάκα εκτύπωσης. 

H "Κραυγή", Μουνκ,
Λιθογραφία διαστάσεων 57Χ98
Η τεχνική της λιθογραφίας στηρίχθηκε στο γεγονός ότι το νερό και οι λιπαρές ουσίες δεν αναμιγνύονται ποτέ με αποτέλεσμα το λίπος διώχνει το νερό. Ο λιθογράφος σχεδιάζει, δεν χαράζει το έργο του πάνω σε καθαρισμένη και λεία ασβεστολιθική πλάκα με λιπαρό μολύβι (κραγιόνι) ή χημικό μελάνι, που έχει ως βάση το κερί, το σαπούνι και την καπνιά και που απλώνεται είτε με πένα είτε με πινέλο. Έπειτα, στερεώνει το σχέδιο με διάλυμα γόμας και νιτρικού οξέος, το αφήνει τουλάχιστον δώδεκα ώρες για να οξειδωθεί, και κατόπιν πλένει την πλάκα με νερό και νέφτι, φροντίζοντας να είναι υγρή συνέχεια με τη βοήθεια ενός σφουγγαριού. Το νερό δεν στέκεται στα σημεία της πλάκας που έχουν λιπανθεί και σχεδιαστεί με το κραγιόνι ή το χημικό μελάνι. Μετά, το χαρτί τοποθετείται στη μελανωμένη επιφάνεια και τυπώνεται στο πιεστήριο. 

Τυπογραφική πλάκα

Νεότερα είδη λιθογραφίας είναι η αυτογραφία, η λιθογραφία με αερογράφο, η λιθογραφία μίμησης ξεστής χαλκογραφίας, η λιθογραφία με αραιωμένο μελάνι, η ανάγλυφη λιθογραφία και η λιθογραφία μίμησης βελονογραφίας. Στην έγχρωμη λιθογραφία χρησιμοποιούνται διαφορετικές πλάκες για κάθε χρώμα, όπως συμβαίνει στην ξυλογραφία και τη χαλκογραφία. Άλλες λιθογραφίες επιχρωματίζονται. 


Απαραίτητη είναι, ακόμα, η διάκριση ανάμεσα στο λιθογραφικό αντίγραφο και στη φωτολιθογραφική (φωτομηχανική) αναπαραγωγή: στην πρώτη ο τεχνίτης λιθογράφος «περνάει» το πρωτότυπο έργο ενός καλλιτέχνη στην πέτρα ή στον τσίγκο, στη δεύτερη το πρωτότυπο έργο φωτογραφίζεται και τυπώνεται με όφσετ. 

Εργαλεία για τη δημιουργία λιθογραφίας

Σιγά - σιγά η πέτρα αντικαταστάθηκε από τον ψευδάργυρο (τσίγκο) ο οποίος δεν είχε μεν την ίδια ποιότητα με την πέτρα αλλά ήταν πιο εύχρηστος και αποθηκευόταν ευκολότερα. H λιθογραφία, παρά την εξαιρετική ποιότητά της υστερεί στην ταχύτητα παραγωγής και στο ότι πρέπει να χρησιμοποιεί μόνο έναν τύπο χαρτιού. H όφσετ είναι ο συνδυασμός όλων των παραπάνω. Mε φωτοχημική μέθοδο η εικόνα ή το κείμενο μεταφέρονται σε μία λεπτή και εύκαμπτη πλάκα ψευδαργύρου η οποία τοποθετείται στη μηχανή πάνω σε κύλινδρο. Aκολούθως με τη μεσολάβηση ενός άλλου κυλίνδρου επενδυμένου με λεπτό φύλλο καουτσούκ μεταφέρει την εικόνα στο χαρτί, διατηρώντας όλες τις λεπτομέρειες του πρωτότυπου. 


  



«Ο Διόνυσος της πόλης» 



Ο Αλ. Φασιανός δημιούργησε με τον παραδοσιακό τρόπο, στο εργαστήρι «Περί Τεχνών», την αυθεντική λιθογραφία «Ο Διόνυσος της πόλης» . Συγκεκριμένα, ο καλλιτέχνης για τη δημιουργία των λιθογραφιών, δούλεψε απευθείας πάνω στις πλάκες με παραδοσιακά εργαλεία και υλικά, κραγιόνια, χημική μελάνη, αραβική γόμα. Το αποτέλεσμα δεν ήταν προκαθορισμένο, αφού ο Αλ. Φασιανός δεν επιδίωξε να αντιγράψει ή να μεταφέρει στις πλάκες ένα προϋπάρχον θέμα ή έργο. Αντίθετα, ξεκίνησε δημιουργώντας πάνω σε μια πλάκα (φύλλο Ψευδαργύρου) το πρώτο χρώμα, το οποίο τύπωσε σε δύο παραλλαγές: κόκκινο και μπλε σε 70 και 50 αντίστοιχα αντίτυπα. Τα δύο αυτά διαφορετικά χρώματα ήταν η αφετηρία για τη δημιουργία των έργων. Συνολικά χρησιμοποιήθηκαν έξι διαφορετικές πλάκες για έξι διαφορετικά χρώματα, τα οποία ήταν άλλα για τα κόκκινα έργα και άλλα για τα μπλε. 

Λιθογραφία του Μίλτου Παντελιά

Σχετικά άρθρα

Πηγές 

          Σχόλια

          Δημοσίευση σχολίου