Η «μαγική» διαδικασία του κλασσικού μοντάζ




Στον ελληνικό χώρο των γραφικών τεχνών, για τη διαδικασία σύνθεσης και συναρμολόγησης του τυπογραφικού φιλμ, έχει επικρατήσει ο γαλλικός όρος "μοντάζ" (montage). Κατ’ επέκταση, ο μοντέρ (monteur) είναι ο τεχνίτης που εκτελεί τη συγκεκριμένη διαδικασία, με τη βοήθεια της μονταζιέρας, δηλαδή της φωτοτράπεζας. 
Αναλυτικότερα, το μοντάζ είναι η συναρμολόγηση των σελίδων ενός εντύπου, πάνω στο τυπογραφικό φιλμ, μια αδιάσταλτη διαφανή επιφάνεια (χρωμοφάν). Η διαδικασία αυτή έχει συγκεκριμένους κανόνες, με στόχο την καλύτερη δυνατή εκμετάλλευση όλης της επιφάνειας προς εκτύπωση. Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας, το μονταρισμένο φιλμ χρησιμεύει στην κατασκευή της εκτυπωτικής πλάκας (τσίγκου).
Από το στάδιο του μοντάζ περνούν όλες οι δουλειές που πρόκειται να τυπωθούν, από την πιο απλή όπως ένα μονόχρωμο επιστολόχαρτο, μέχρι την πιο σύνθετη όπως ένα πολυσέλιδο έντυπο ή ένα βιβλίο κ.λπ.. 



Φιλμ τετραχρωμίας

Τελικά, γιατί ένας γραφίστας πρέπει να ξέρει και τη διαδικασία του μοντάζ;
Είναι σημαντικό ένας γραφίστας να γνωρίζει τις βασικές αρχές της διαδικασίας γιατί αυτό τον βοηθάει στην τεχνικά ολοκληρωμένη σχεδίαση αλλά και στην άρτια υλοποίηση της δουλειάς του. Γνωρίζοντας τη διαδικασία του μοντάζ μπορεί να: 

  • υπολογίσει τη διάσταση της μακέτας του, ώστε να κάνει οικονομία στο χαρτί 
  • διαχειριστεί το χρώμα, ώστε να έχει τη σωστή απόδοση και μετά την εκτύπωση, αλλά και να ελέγχει τον αριθμό των τυπογραφικών, των φιλμ και των τσίγκων 
  • προβλέψει όλες τις λεπτομέρειες όπως ξακρίσματα, κοπτικά, overprints κ.λπ. 
Όλα τα παραπάνω έχουν άμεση σχέση με την επίτευξη τις καλύτερης ποιότητας του τελικού αποτελέσματος, τη σωστή πρόβλεψη του συνολικού κόστους της εργασίας και τη διευκόλυνση της επικοινωνίας με τον τυπογράφο. 



Προεκτύπωση (Pre-press)
Το μοντάζ ανήκει στο στάδιο της προεκτύπωσης. Λέγοντας προεκτύπωση εννοούμε όλες εκείνες τις διαδικασίες που μετατρέπουν τις ιδέες του γραφίστα, του μακετίστα και γενικώς ενός παραγωγού εντύπου, από κάποια προσχέδια, χειρόγραφα κείμενα, έγχρωμες και ασπρόμαυρες φωτογραφίες σε μία ολοκληρωμένη μονταρισμένη εργασία, έτοιμη για μεταφορά σε τσίγκο, σε λάστιχο, σε κύλινδρο (βαθυτυπία) ή σε οποιαδήποτε άλλη μέθοδο εκτύπωσης που απαιτεί ένα ορισμένο υλικό για φορέα εκτύπωσης.
Οι διαδικασίες που ανήκουν στο στάδιο της προεκτύπωσης είναι: 

  • Έλεγχος του τελικού αρχείου και διόρθωση τυχόν προβλημάτων 
  • Δημιουργία αρχείου Postscript 
  • Δημιουργία ηλιοτυπίας ή δοκιμίου για την τελική έγκριση και έλεγχο 
  • Δημιουργία μοντάζ 
  • Δημιουργία φιλμ 
  • Δημιουργία τσίγκων 
Στις μέρες μας όσο αφορά στη συμβατική εκτύπωση τα τρία τελευταία στάδια έχουν απλοποιηθεί. Το μοντάζ μπορεί να γίνει ηλεκτρονικά και μέσω του RIP η εργασία να προωθηθεί άμεσα στο CTP (Computer to Plate), όπου αποτυπώνεται κατευθείαν στην εκτυπωτική πλάκα (τσίγκο). Μάλιστα, αν πρόκειται να γίνει ψηφιακή εκτύπωση τότε μετά το μοντάζ η δουλειά πηγαίνει κατευθείαν στο στάδιο της εκτύπωσης. 




Τα είδη του μοντάζ 
Οι τρεις πιο κοινές μέθοδοι μοντάζ είναι απλής όψης, τούμπα γωνία και τούμπα δόντια. Η μέθοδος που θα χρησιμοποιηθεί για μια συγκεκριμένη δουλειά εξαρτάται από παράγοντες όπως: 

  • Μέγεθος της τελικής σελίδας 
  • Μέγεθος της εκτυπωτικής μηχανής 
  • Μέγεθος του χαρτιού που διατίθεται 
  • Μεγέθη και δυνατότητες του εξοπλισμού βιβλιοδεσίας 
Μοντάζ απλής όψης
Για το μοντάζ αυτό χρησιμοποιούνται διαφορετικές εκτυπωτικές πλάκες για κάθε πλευρά του φύλλου. Στην περίπτωση αυτή η κάθε όψη του εντύπου αντιστοιχεί σε μια όψη του χαρτιού εκτύπωσης. Αρχικά πρέπει να μαρκαριστούν τα δόντια, στη γραμμογράφηση του τυπογραφικού, τοποθετώντας Χ στην άκρη του χαρτιού έτσι ώστε να μη γίνουν λάθη κατά την εκτύπωση και την περάτωση των φύλλων. 


Διάταξη του μοντάζ για έντυπο 8 σελίδων
Πρέπει να γίνει επίσης μια ηλιοτυπία (δοκίμιο του μοντάζ) η οποία θα δείχνει τη διάταξη των σελίδων αλλά και πως συνδέονται μεταξύ τους. Η ηλιοτυπία χρησιμεύει και για τον έλεγχο του τρόπου που θα διπλωθεί το τυπογραφικό μετά την εκτύπωση. Π.χ. για τη δημιουργία, ενός οκτασέλιδου εντύπου, ένα φύλλο χαρτιού διπλώνεται στη μέση κατά πλάτος, μετά περιστρέφεται κατά 90 μοίρες με τη φορά του ρολογιού και διπλώνεται ξανά στη μέση. Κάθε σελίδα πρέπει να αριθμείται. Όταν το τυπογραφικό διπλωθεί, οι σελίδες πρέπει να εμφανιστούν στη σωστή σειρά. 


Τούμπα γωνία
Στην τούμπα γωνία το χαρτί, μόλις τυπωθεί από τη μια όψη του, περιστρέφεται ως προς τον κατακόρυφο άξονα. Στην περίπτωση αυτή η πλευρά εισαγωγής του χαρτιού παραμένει σταθερή, δηλαδή τα δόντια της μηχανής πιάνουν στα ίδια σημεία το χαρτί. 



Τούμπα δόντια
Ο τρόπος περιστροφής του χαρτιού διαφέρει σε σχέση με τον προηγούμενο. Όταν ολοκληρωθεί η εκτύπωση της μίας όψης του χαρτιού, το χαρτί περιστρέφεται ως προς τον οριζόντιο άξονα και αλλάζει η πλευρά εισαγωγής του στη μηχανή εκτύπωσης. Με άλλα λόγια τα δόντια της μηχανής πιάνουν την απέναντι σε σχέση με αυτή που έπιαναν πλευρά του χαρτιού.
Τόσο στην περίπτωση της τούμπας γωνίας περιστροφής, όσο και σε αυτή της τούμπας δοντιών είναι δυνατόν το χαρτί να τυπωθεί με δύο διαφορετικούς τρόπους. Η μια δυνατότητα είναι και οι δύο όψεις του εντύπου να τυπώνονται σε μια όψη του χαρτιού εκτύπωσης. Μετά το τέλος της εκτύπωσης, το χαρτί κόβεται στη μέση και προκύπτουν δύο ολοκληρωμένα έντυπα. Με αυτόν τον τρόπο η επιφάνεια του χαρτιού γίνεται πλήρως εκμεταλλεύσιμη, ενώ για την εκτύπωση κατασκευάζεται μια μόνο εκτυπωτική πλάκα.
Η δεύτερη δυνατότητα είναι η κάθε όψη του εντύπου να αντιστοιχεί σε μία όψη του χαρτιού εκτύπωσης. Μετά την εκτύπωση, προκύπτει ένα ολοκληρωμένο τυπογραφικό με τη χρήση διπλάσιου αριθμού εκτυπωτικών πλακών σε σχέση με την πρώτη περίπτωση.


Η διαφορά της ένθεσης και του μοντάζ 
Πολλές φορές υπάρχει μια σύγχυση ανάμεσα στην ένθεση και στο μοντάζ. Επειδή αναφερόμαστε στις μη ηλεκτρονικές μεθόδους, πρέπει να αναφερθεί ότι αυτές ήταν δύο διαφορετικές ειδικότητες
Η ένθεση ήταν η διαδικασία κατά την οποία ο ενθέτης, με βασικά εργαλεία το κοντάκτ και τις "μάσκες", δημιουργούσε την τελική μακέτα με όλα τα στοιχεία (φωτογραφίες, φόντο, κείμενα κ.λπ.), ενσωματωμένα το καθένα στο χρώμα του.
Για παράδειγμα αν σε μια σελίδα υπήρχαν δύο φωτογραφίες, ένας τίτλος σε φόντο, και ένα πλαίσιο με μια τίντα 40%Black, τότε δουλειά του ενθέτη ήταν να τοποθετήσει όλα αυτά μαζί σε ένα νέο φιλμ που αφορούσε την συγκεκριμένη σελίδα.
Στη συνέχεια ο μοντέρ έπαιρνε τις ενθεμένες, σελίδες και έκανε το μοντάζ τους στο συνολικό τυπογραφικό, μαζί με τις υπόλοιπες.




Δείτε τη συνέχεια του άρθρου

Λεπτομέρειες για την τεχνική του Μοντάζ



Σχετικά άρθρα


Πηγές

  • Τεχνολογία Εκτυπώσεων - Μοντάζ, Δημήτριος Μπιτζένης 
  • Σύγχρονη Λιθογραφία Ι, Εκδόσεις ΙΩΝ, Επιμέλεια Τ. Πολίτης 
  • Τεχνικός Οδηγός Οφσετ, Κ. Τσολάκου 
  • Τυπογραφίας Μνήμης, Α. Παπαπντωνόπουλου 

Σχόλια