Οι βασικές γνώσεις για μια καλή φωτογραφία


Όλο και φθηνότερες γίνονται, σήμερα, οι ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές, σε αντίθεση με τις παλιές μηχανές compact που έχουν ήδη ξεπεραστεί από τις κάμερες των κινητών τηλεφώνων. Έτσι, ολοένα και περισσότεροι λάτρεις της φωτογραφίας καταφεύγουν στην αγορά ενός gadget, με περισσότερες δυνατότητες ρυθμίσεων πριν από το κάθε λήψη.
Αν ενδιαφέρεστε πραγματικά για την τέχνη της φωτογραφίας, τότε θα ήταν καλύτερα να γνωρίζετε κάποιους συγκεκριμένους όρους, ρυθμίσεις και χαρακτηριστικά της φωτογραφικής σας μηχανής, ώστε να αξιοποιήσετε πλήρως τις δυνατότητές της.
Στο άρθρο αυτό υπάρχουν ορισμένοι από τους σημαντικότερους όρους που χρειάζεστε για μια καλή φωτογραφική λήψη.


Βασικά τμήματα φωτογραφικής μηχανής

Οθόνη εστίασης- Φωτοευαίσθητο υλικό
Είναι η επίπεδη επιφάνεια που εμφανίζεται αντεστραμμένο το είδωλο προς φωτογράφιση. Πάνω σε αυτή την επιφάνεια είναι το φωτοευαίσθητο υλικό, αρχικά ήταν τεντωμένο το φιλμ και πλέον σήμερα οι sensors (αισθητήρες). Όσο πιο κοντά είναι η φωτογραφική μηχανή στο είδωλο τόσο πιο μακριά πρέπει να πάει η οθόνη εστίασης από τον φακό. Επομένως είναι απαραίτητη η χρήση κάποιου μηχανισμού που θα μετακινεί τον φακό μακρύτερα ή κοντύτερα σε σχέση με το πίσω μέρος της φωτογραφικής μηχανής ώστε το είδωλο να είναι εστιασμένο (καθαρό).


Σκόπευτρο
Όλες οι φωτογραφικές μηχανές που έχουν κατασκευαστεί έως σήμερα, έχουν κάποιον μηχανισμό για να δείχνουν στον χρήστη το είδωλο που πρόκειται να φωτογραφίσει πριν το φωτογραφίσει. Τα διάφορα σκόπευτρα ποικίλλουν ανάλογα με το είδος της φωτογραφικής μηχανής. Υπάρχουν μεταλλικά πλαίσια στο επάνω μέρος της φωτογραφικής μηχανής που απλά δείχνουν το αντικείμενο που πρόκειται να φωτογραφηθεί (μηχανές απευθείας σκόπευσης), αλλά και η πιο εξελιγμένη μορφή που χρησιμοποιείται και στις σημερινές ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές, όπου το αρχικό είδωλο προβάλλεται μέσα από την φωτογραφική μηχανή με την βοήθεια ενός καθρέφτη (μονοοπτική ρεφλέξ)



Έκθεση (exposure)
Αυτός ο όρος αναφέρεται στην ποσότητα του φωτός που καταγράφεται στον αισθητήρα (ή στο φιλμ, στην περίπτωση αναλογικής μηχανής). Αν για παράδειγμα φωτογραφίζετε κατά τη διάρκεια ενός καλοκαιρινού μεσημεριού, με μεγάλη ποσότητα φωτός, είναι πολύ πιθανό η φωτογραφία σας να βγει "καμένη" (ή υπερφωτισμένη) αν δεν προσέξετε τις ρυθμίσεις του διαφράγματος, του ISO και της ταχύτητας (όρους που θα εξηγήσουμε αμέσως πιο κάτω).




Διάφραγμα (aperture)
Το διάφραγμα είναι ένας μηχανισμός του φακού που σας επιτρέπει να επιλέξετε τη στιγμή της που θα γίνει η λήψη της φωτογραφίας και να ελέγξετε ακριβώς την ποσότητα του φωτός που θα δράσει πάνω στο film ή τον ηλεκτρονικό αισθητήρα. Αποτελείται από ειδικά κατασκευασμένες λάμες οι οποίες ανοιγοκλείνουν, σχηματίζοντας ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο άνοιγμα, που επιτρέπει στην κατάλληλη ποσότητα φωτός να περάσει μέσα.
Το διάφραγμα στην φωτογραφική ορολογία συμβολίζεται με το γράμμα "F"
Το διάφραγμα λειτουργεί ως εξής: Όσο λιγότερο είναι το φως, τόσο περισσότερο πρέπει να ανοίγει το διάφραγμα. Αντίστοιχα, όσο περισσότερο ανοίγουμε το διάφραγμα (μειώνοντας αντίστοιχα τον αριθμό F), τόσο περισσότερο φως περνάει από τον φακό, και επομένως, τόσο πιο φωτεινή βγαίνει η φωτογραφία.



Οι τιμές του διαφράγματος είναι συνήθως οι εξής: f/1, f/1.4, f/2, f/2.8, f/4, f/5.6, f/6.7 f/8, f9.5, f/11, f/13, f/16, f/19, f/22 και σε ακριβές μηχανές μπορεί να αυξηθεί και άλλο. Η τιμή είναι αντιστρόφως ανάλογη του ανοίγματος του διαφράγματος.
Η αλλαγή από μια τιμή διαφράγματος στην επόμενη ή στην προηγούμενη, αντιστοιχεί σε ένα “stop” (διαβάθμιση). Μεταξύ δύο stop αντιστοιχεί ένας διπλασιασμός ή ὑποδιπλασιασμός στην ποσότητα του φωτός πού θα περάσει από το φακό. Αν στο f/4 περνάει σε 1 δευτερόλεπτο μια συγκεκριμένη ποσότητα φωτός, στον ίδιο χρόνο με f/2.8 περνάει ακριβώς η διπλάσια ποσότητα φωτός. Με άλλα λόγια: Ανοίγοντας το διάφραγμα κατά ένα στοπ διπλασιάζεται η ποσότητα του φωτός πού περνά από το φακό.
Το διάφραγμα, επίσης, επηρεάζει το 'βάθος πεδίου' – όσο μεγαλύτερο το άνοιγμα, τόσο μικρότερο το βάθος πεδίου.

Ταχύτητα (shutter speed)
Πρόκειται για αυτό που στην οθόνη της μηχανής σας θα δείτε ως "S" και αναφέρεται στην ταχύτητα με την οποία κλείνει το κλείστρο (φωτοφράκτης), ένα "παραπέτασμα" στο εσωτερικό της μηχανής που ανοίγει και κλείνει στιγμιαία μόλις πατάτε το κλικ, για να επιτρέψει στο φως να καταγραφεί πάνω στον αισθητήρα (ή το φιλμ).
Ο φωτοφράκτης βρίσκεται στη φωτογραφική μηχανή σε αντίθεση με το διάφραγμα που βρίσκεται στο φακό. Μοναδική δουλειά του εργαλείου αυτού είναι να ρυθμίζει το χρόνο που η φωτοευαίσθητη επιφάνεια θα εκτεθεί στην ποσότητα του φωτισμού που ήδη καθορίστηκε από το διάφραγμα.



Οι ταχύτητες αυτές καθορίζονται με κλάσματα του δευτερολέπτου και είναι:


15
8
4
2
1
1/2
1/4
1/8
1/15
1/30
1/60
1/125
1/250
1/500
1/1000
1/2000
1/4000
1/8000



Για σκοπούς ευκολίας ο αριθμητής του κλάσματος καταργήθηκε και έτσι παρέμειναν μόνο οι παρονομαστές σαν εκφραστές της ταχύτητας του φωτοφράκτη.
            
15
8
4
2
1
2
4
8
15
30
60
125
250
500
1000
2000
4000
8000



Όσο μεγαλύτερη είναι, τόσο πιο γρήγορα ανοιγοκλείνει το κλείστρο και επομένως τόσο μικρότερη ποσότητα φωτός περνά. Σε μικρότερη ταχύτητα, αν για παράδειγμα αφήσετε ανοιχτό το κλείστρο για ένα δευτερόλεπτο, θα καταγραφεί μεγαλύτερη ποσότητα φωτός – κάτι πολύ λειτουργεί βολικά για νυχτερινές λήψεις, κατά τις οποίες ούτως ή άλλως δεν υπάρχει πολύ φως.


Προσέξτε όμως ότι όσο περισσότερο αφήνετε ανοιχτό το κλείστρο, τόσο πιο σταθερό πρέπει να είναι το χέρι σας ή να χρησιμοποιήσετε τρίποδα για να μην βγει η φωτογραφία σας κουνημένη.

ISO
Ο αριθμός ISO που θα συναντήσετε συχνά στις ρυθμίσεις της μηχανής σας είναι ένας τρόπος να μετρηθεί η φωτοευαισθησία της κάμερας. Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός ISO, τόσο πιο ευαίσθητος είναι ο αισθητήρας (ή το φιλμ) στο φως, και αντίστροφα.
H ευαισθησία ISO είναι ισοδύναμη με την ευαισθησία του αισθητήρα σύμφωνα με το πρότυπο (για φιλμ) του Διεθνούς Οργανισμού Τυποποίησης (International Standards Organization).



Η ρύθμισή του θα σας χρησιμεύσει ανάλογα με τις συνθήκες φωτισμού. Προσοχή ένας μεγάλος αριθμός ISO πιθανότατα να δημιουργήσει 'θόρυβο' και κόκκο, αν δεν υπάρχει επαρκής φωτισμός. Αυτό που θα πρέπει να κάνετε είναι να βγάζετε φωτογραφίες με τις εκάστοτε συνθήκες φωτισμού και με τον μικρότερο δυνατό αριθμό ISO – χωρίς να αποκλείονται περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα οι αθλητικοί αγώνες, όπου το μεγάλο ISO δίνει καλύτερα αποτελέσματα, εξαιτίας της πιο 'γρήγορης απόκρισης' του αισθητήρα.

Φακός
Ουσιαστικά πρόκειται για ένα κυρτό γυάλινο δίσκο όπου δέχεται τις φωτεινές ακτίνες του περιβάλλοντος και τις συγκλίνει με τέτοιο τρόπο ώστε όλες μαζί να σχηματίσουν το είδωλο αντεστραμμένο. Η εστίαση αυτή δίνει ένα καθαρό αποτέλεσμα στο είδωλο. Η ισχύς του κάθε φακού εξαρτάται από την εστιακή του απόσταση (απόσταση μεταξύ φακού και φωτοευαίσθητο υλικό) όταν η απόσταση αυτή είναι μεγάλη τότε ο φακός είναι κατασκευασμένος για να αποτυπώνει αντικείμενα που είναι μακριά. 


Εστιακή απόσταση
Η εστιακή απόσταση είναι η απόσταση σε χιλιοστά του οπτικού κέντρου του φακού από τη φωτοευαίσθητη επιφάνεια (CCD ή CMOS). Όσο μεγαλύτερη είναι η εστιακή απόσταση, τόσο μικρότερη είναι η οπτική γωνία και το τμήμα της εικόνας που απεικονίζεται στη φωτογραφία. Αντίστοιχα, όσο μικρότερη η απόσταση, τόσο μεγαλύτερη είναι η οπτική γωνία.
Οι φακοί διαχωρίζονται ανάλογα με την εστιακή τους απόσταση. Οι ευρυγώνιοι φακοί ενδείκνυνται για πανοραμικές λήψεις τοπίων. Συνεπώς, διαθέτουν μικρή εστιακή απόσταση κάτω των 50mm, συλλαμβάνουν μεγαλύτερο οπτικό πεδίο, αλλά εμφανίζουν τα θέματα μικρότερα. Ο κανονικός φακός έχει την ίδια οπτική του ανθρώπινου ματιού (50mm περίπου) και χρησιμοποιείται για καθημερινές φωτογραφίες. Οι τηλεφακοί
είναι κατάλληλοι για κοντινές λήψεις. Επομένως, έχουν μεγαλύτερες εστιακές αποστάσεις από 50 mm, δημιουργούν μεγεθυμένα είδωλα, αλλά απεικονίζουν μικρότερο οπτικό πεδίο.



Οι φακοί zoom έχουν μεταβλητές εστιακές αποστάσεις και αντικαθιστούν ένα εύρος
φακών σταθερής εστιακής απόστασης. Είναι η πιο δημοφιλής κατηγορία και σας απαλλάσσει από τη διαδικασία αλλαγής φακών. Ωστόσο, όσο «ζουμάρουμε» τόσο μικραίνει το διάφραγμα και αυτό τους καθιστά λιγότερο φωτεινούς και πιο αργούς. Αξίζει να σημειωθεί ότι το οπτικό ζουμ δείχνει το πραγματικό θέμα, ενώ το ψηφιακό το μεγεθύνει, αυξάνοντας το μέγεθος των pixel.


Φωτεινή πηγή /αντικείμενο
Ουσιαστικά πρόκειται για το αντικείμενο που πρόκειται να φωτογραφηθεί που πρέπει να φωτίζεται από κάποια πηγή φωτός (ηλεκτρική λάμπα, φυσικός φωτισμός, κερί, κ.λπ.). Η θέση, η ποσότητα και η κατεύθυνση του φωτός παίζει καθοριστικό ρόλο στο τελικό αποτέλεσμα. Το φως αυτό (φυσικό ή μη) φτάνοντας στο αντικείμενο και στο φόντο του αντανακλάται προς όλες τις κατευθύνσεις όπου μερικές από αυτές θα περάσουν μέσα από τον φακό και εν συνεχεία από την φωτογραφική μηχανή και θα καταγράψουν το είδωλο.


Βάθος πεδίου (depth of field)
Σίγουρα θα έχετε προσέξει (και θαυμάσει) φωτογραφίες ανθρώπων ή αντικειμένων, που παρουσιάζουν για παράδειγμα εξαιρετικά ευκρινώς ένα πρόσωπο ή ένα λουλούδι στο προσκήνιο, αλλά όλα τα άλλα πίσω είναι θολά, δίνοντας έμφαση εκεί που θέλει ο φωτογράφος. Αυτό μπορείτε να το πετύχετε αν διαχειριστείτε σωστά το βάθος πεδίου, το οποίο όσο μεγαλύτερο είναι, τόσα περισσότερα 'επίπεδα' εικόνας θα φαίνονται εστιασμένα στο τελικό αποτέλεσμα. Αντίστροφα, μικρό βάθος πεδίου σημαίνει π.χ. ότι θα φαίνεται εστιασμένο το μπροστινό πρόσωπο και out of focus το φόντο, κάτι που επιτυγχάνεται ως εξής: Για μικρότερο βάθος πεδίου, ανοίγετε το διάφραγμα ή/και χρησιμοποιείτε τηλεφακό (φακό με μεγαλύτερη εστιακή απόσταση.
Με άλλα λόγια, το βάθος πεδίου επηρεάζεται από το διάφραγμα και την εστιακή απόσταση του φακού (πιο μεγάλο βάθος πεδίου αν χρησιμοποιείτε ευρυγώνιο φακό, κανονικό για normal φακό και μικρό για τηλεφακό). 



White Balance
Το ανθρώπινο μάτι συνδέεται με τον εγκέφαλο. Αυτός είναι που έχει μια δεδομένη 'καταχώριση' για το λευκό χρώμα, και για παράδειγμα αν δείτε ένα λευκό αντικείμενο κάτω από μπλε φως (περίσταση στην οποία ουσιαστικό το αντικείμενο θα φαίνεται μπλε), θα κάνει την αντίστοιχη συνεπαγωγή ότι το αντικείμενο είναι άσπρο.
Η φωτογραφική σας μηχανή, καλώς ή κακώς, δεν έχει τέτοιο εγκέφαλο ώστε να κάνει μόνος του την συνεπαγωγή, γι’ αυτό και σε ορισμένες περιπτώσεις πρέπει να το κάνουμε εμείς χειροκίνητα, μέσω της ρύθμισης του White Balance.
Να τι κάνουμε εν ολίγοις με αυτή τη ρύθμιση: Στρέφουμε την κάμερα προς ένα λευκό αντικείμενο, π.χ. ένα λευκό φύλλο χαρτί, και καθορίζουμε έτσι ποιο θα πρέπει να θεωρεί η μηχανή μας ως λευκό χρώμα. Έτσι, από εκεί και πέρα, η μηχανή θα προσαρμόζεται αυτόματα στις φωτιστικές συνθήκες, αποφεύγοντας το σύνηθες λάθος, να βγαίνουν δηλαδή τα λευκά αντικείμενα κιτρινωπά ή μπλε, όταν αντί για φυσικό φως, φωτίζονται με τεχνητό.



Εικόνα τίτλου: www.pexels.com

Σχόλια