Η ανατομία των τυπογραφικών στοιχείων

Τυπογραφία είναι η μελέτη και η εφαρμογή διαφορετικών τύπων γραμμάτων – γραμματοσειρών. H μελέτη αυτή επικεντρώνεται στον τρόπο που κάθε τύπος γράμματος επηρεάζει την εμφάνιση ενός κειμένου, έτσι ώστε να μεταδίδεται το επιθυμητό μήνυμα μέσω αυτού. 

Στο άρθρο αυτό παρουσιάζονται οι βασικές αρχές στις οποίες στηρίζεται ο σχεδιασμός ενός γράμματος, ανάλογα με τον τύπο της γραμματοσειράς που ανήκει. 

Baseline
Η νοητή γραμμή στην οποία βασίζονται όλα τα γράμματα μια πρότασης, χωρίς να υπολογίζουμε τις άνω και κάτω προεκτάσεις.

Ascent Line
Η νοητή γραμμή μέχρι την οποία φτάνει η άνω προέκταση (ascender) ενός γράμματος.

Cap Line
Η νοητή γραμμή μέχρι την οποία φτάνει το ύψος ενός κεφαλαίου γράμματος.

Mean Line
Η νοητή γραμμή μέχρι την οποία φτάνει το ύψος ενός πεζού γράμματος.

Descent Line
Η νοητή γραμμή μέχρι την οποία φτάνει η κάτω προέκταση (descender) ενός γράμματος.





Stroke
Τα διαγώνια τμήματα των γραμμάτων, όπως αυτά των «Ν», «Μ» ή «Υ». 

Bracket 
Το καμπύλο τμήμα μιας πατούρας που τη συνδέει με το stroke.

Hairline
Το λεπτότερο σημείο μιας γραμματοσειράς που έχει διάφορα πλάτη.

Axis / Άξονας
Ο κάθετος άξονας στο κέντρο του γράμματος βάσει του οποίου αλλάζει το βάρος του γράμματος.





Loop
To στρογγυλό τμήμα ενός γράμματος όπως των «g», «p», «b».

Chin 
Το γωνιώδες τελείωμα του «G».





Apex
Το ψηλότερο σημείο ενός γράμματος. Η γωνία που σχηματίζεται όταν συναντιούνται δύο strokes.

Shoulder ή body
Η καμπύλη που σχηματίζεται στο «h» ή το «n».

Vertex
Η γωνία που σχηματίζεται στο κατώτερο σημείο που συναντιούνται δύο strokes ενός γράμματος

Ascenders και descenders / άνω και κάτω προεκτάσεις
Η άνω προέκταση είναι το τμήμα του γράμματος που εκτείνεται πάνω από το x-height και η κάτω αυτή που εκτείνεται κάτω από τη baseline.





Leg
Το κάτω διαγώνιο stroke του «Κ» και του «R».

Terminal 
Tο τελείωμα ενός stroke.

Tail
Ονομάζονται tails τo κατωφερές stroke ενός «Q» «Κ» ή «R» και τα κατωφερή τμήματα των «g», «j», «p», «q» και «y».

Stem 
To κύριο κάθετο ή διαγώνιο stroke ενός γράμματος.

Crossbar
To οριζόντιο stroke του «Α» και του «Η». To crossbar ενώνει δύο stems.

Cross stroke
To οριζόντιο stroke που τέμνει ένα stem.





Serif / πατούρα
Η προέκταση ή απόληξη ενός κάθετου ή οριζόντιου stroke.

Link
Το τμήμα που συνδέει τα δύο κοίλα ενός«g».

Spine
To καμπύλο stroke του «S» και του «s».

Ear
To πάνω τελείωμα ενός «r» ή «f»

Arm, bar ή crossbar
Ένα οριζόντιο stroke που είναι ανοιχτό σε μια ή και στις δύο πλευρές του, όπως στα «Τ», «F» και «Ε».





Crotch 
Το σημείο που τέμνονται τα διαγώνια strokes του «Κ».

Counter / Οφθαλμός

To counter είναι ο κενός χώρος ενός γράμματος που περιβάλλεται από ένα bowl.

Bowl / κοίλο

To Bowl είναι το κοίλο μέρος ενός γράμματος που δημιουργεί ένα counter.





Aperture

Ο όρος αυτό αφορά ένα στενό άνοιγμα στο σχέδιο ενός γράμματος, όπως για παράδειγμα τα γράμματα "a" και "e". Το μέγεθος του ανοίγματος διαφέρει ανάλογα με τον τύπο κάθε γραμματοσειράς, έτσι ώστε να είναι κάθε χαρακτήρας ευανάγνωστος.

Spur
Η μικρή άκρη που σχηματίζεται στην κατάληξη των γραμμάτων π.χ. όπως στα "a" και "G".

Juncture ή Joint
Το σημείο που ενώνεται ένα τμήμα shoulder με ένα τμήμα leg.




Ball Terminal
Ένα μικρό κυκλικό σχήμα στο τελείωμα ενός stroke, όπως π.χ. στο γράμμα "r", ή στο τελείωμα ενός tail όπως π.χ. στο γράμμα "y". 

Bracket

Σε ένα γράμμα serif είναι η ομαλή και καμπύλη μετάβαση σε ένα stem ή bar, σε αντίθεση με τη γωνία των γραμματοσειρών slab serif.





Cap height
Το συνολικό ύψος ενός κεφαλαίου γράμματος.

Point Size
Το συνολικό ύψος ενός πεζού γράμματος.

X-height
Ως x-height υπολογίζεται το ύψος ενός γράμματος από την baseline μέχρι την mean line, χωρίς να υπολογίζονται οι ascenders και descenders προεκτάσεις, αν υπάρχουν.

Ligature
Πρόκειται για ένα σύμπλεγμα δύο ή τριών, πεζών ή κεφαλαίων γραμμάτων που αποδίδονται σαν ένα. Συνήθως, τα συμπλέγματα μεταξύ δύο πεζών γραμμάτων είναι f+f, f+i, f+l και τα συμπλέγματα μεταξύ τριών πεζών γραμμάτων είναι f+f+i, f+f+l. Αντίστοιχα, τα συμπλέγματα μεταξύ δύο κεφαλαίων γραμμάτων είναι V+A, T+W, T+Y, U+R.


Πηγές

• Τυπογραφία, Ambrose Harris, Dart Books
• To σχέδιο του γράμματος, Τάκης Κατσουλίδης
• Τypophile.com
• Dev.e-types.com