Η δομή του εξώφυλλου ενός βιβλίου

την


Κείμενο, επιμέλεια άρθρου:
Θοδωρής Μαστρογιάννης


Γραφίστας

 Το εξώφυλλο είναι ένα σκληρό κάλυμμα το οποίο περιβάλλει το σύνολο των σελίδων ενός βιβλίου. Για τη δημιουργία του μπορεί να χρησιμοποιηθούν διάφορα υλικά όπως χαρτί (χαρτοδεσία), χαρτόνι, δέρμα (δερματοδεσία) και σπανιότερα ξύλο, ύφασμα, μέταλλο, πολύτιμοι λίθοι ή ένας συνδυασμός όλων αυτών.
Τα τμήματα που το αποτελούν είναι η μπροστινή πλευρά - εξώφυλλο (recto) και η πίσω πλευρά - οπισθόφυλλο (verso)  τα οποία ενώνονται με την ράχη. Στο εξώφυλλο, εκτός από τα στοιχεία της έκδοσης, εμφανίζεται ένα εικαστικό που αποτελεί μια καλλιτεχνική προσέγγιση του περιεχομένου που διαπραγματεύεται το βιβλίο.
Το σύνολο του εξώφυλλου δεν δημιουργείται μόνο για διακοσμητικούς λόγους, ούτε αποκλειστικά για την προστασία των υπόλοιπων σελίδων. Πρόκειται για μια καθολική, εξωτερική εικόνα του βιβλίου, εκείνη που θα προσελκύσει ή θα απομακρύνει τον δυνητικό αναγνώστη.
Συχνά ο τρόπος σχεδιασμού, το σχήμα του βιβλίου αλλά και η εικαστική νοοτροπία που ακολουθείται αποτελούν κοινό γνώρισμα για το σύνολο των βιβλίων μεγάλων εκδοτικών οίκων. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα βιβλία λειτουργούν ως επέκταση ή μια από τις εφαρμογές της εταιρικής τους ταυτότητας.
Για όλους αυτούς τους λόγους οι εμπλεκόμενοι στις εκδόσεις θεωρούν εξαιρετικά σημαντική τη διαδικασία δημιουργίας ενός εξωφύλλου και δίνουν ιδιαίτερη προσοχή σε κάθε λεπτομέρεια της.
Στη συνέχεια περιγράφονται τα τμήματα που αποτελούν ένα εξώφυλλο βιβλίου. 





Εξώφυλλο
Ο όρος εξώφυλλο έχει διπλή σημασία. Όταν χρησιμοποιείται από τους σχεδιαστές, συνήθως αναφέρεται στο συνολικό ανάπτυγμα της δουλειάς. Αντίστοιχα, ο ίδιος όρος στην καθημερινή του χρήση αναφέρεται στην πρώτη σελίδα που βλέπει ο αναγνώστης πριν ανοίξει το βιβλίο. Αυτή η σελίδα έχει τη δύναμη να διαμορφώσει μια συνολική εντύπωση για το περιεχόμενο, τον συγγραφέα και τον εκδοτικό οίκο. Στο εξώφυλλο μπορεί να εμφανίζονται κάποια από τα παρακάτω στοιχεία:
  • Ο τίτλος του βιβλίου
  • Ο υπότιτλος, αν υπάρχει
  • Το εικαστικό που αποτελεί το καλλιτεχνικό θέμα του εξώφυλλου. Η δημιουργία του οποίου συνήθως βασίζεται στο κεντρικό νόημα που διαπραγματεύονται οι σελίδες που περικλείει. Το εικαστικό παίζει τον κρίσιμο ρόλο της προώθησης του βιβλίου όταν αυτό βρίσκεται στο ράφι του καταστήματος και ταυτόχρονα προετοιμάζει τον αναγνώστη για το ύφος και το είδος του περιεχομένου.
  • Το ονοματεπώνυμο και η ιδιότητα του συγγραφέα
  • Το ονοματεπώνυμο του επιμελητή και όσων προλογίζουν ή συμμετέχουν στην έκδοση, αν θεωρείται ότι τα στοιχεία αυτά θα βοηθήσουν στην προώθηση του βιβλίου
  • Το λογότυπο του εκδοτικού οίκου. Αν αυτός δεν υπάρχει και  η έκδοση αυτοχρηματοδοτείται από τον συγγραφέα τότε συνήθως αναγράφεται η χρονολογία εκτύπωσης και ο τόπος συγγραφής ή ο τόπος έκδοσης του βιβλίου (πχ ΑΘΗΝΑ 2000).
  • Ένα ή και περισσότερα λογότυπα χορηγών, αν κάτι τέτοιο έχει αρχικά συμφωνηθεί και αν δεν επηρεάζει αρνητικά την συνολική εικόνα του βιβλίου. Αλλιώς τα λογότυπα εμφανίζονται στις πρώτες εσωτερικές σελίδες.
  • Πληροφορίες σχετικές με την κυκλοφορία του βιβλίου όπως ο αριθμός ανατύπωσης, (π.χ. ΕΙΚΟΣΤΗ ΧΙΛΙΑΔΑ), ο αριθμός έκδοσης (π.χ. 5η έκδοση) και αναφορές στο συγγραφέα (π.χ. Από τον συγγραφέα του "Αλχημιστή") ή στις πωλήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί (π.χ. BEST SELLER).
Τυπικό εξώφυλλο βιβλίου
στο οποίο διακρίνονται όλα τα στοιχεία έκδοσης

Οπισθόφυλλο
Ως οπισθόφυλλο θεωρείται η σελίδα που βρίσκεται στο πίσω μέρος του βιβλίου και τη βλέπει ο αναγνώστης πριν το ανοίξει. Στη σελίδα αυτή γράφονται ορισμένες συμπληρωματικές πληροφορίες για την συγκεκριμένη έκδοση, όπως:
  • Μια περίληψη του περιεχομένου
  • Κριτικές, γνώμες και απόψεις επωνύμων που διάβασαν το βιβλίο.
  • Συνέχεια του εικαστικού. Πολλές φορές το εικαστικό συνεχίζεται μέχρι και το οπισθόφυλλο.
  • Το λογότυπο του εκδοτικού οίκου
  • Barcode
  • ISBN (International Standard Book Number)

Το ανάπτυγμα του εξώφυλλου με αυτιά. Διακρίνονται όλα τα τμήματα
και όλα τα στοιχεία έκδοσης πάνω σε αυτά.

Ράχη
Η ράχη είναι ένα από τα σημαντικότερα σημεία του εξωφύλλου. Όταν το βιβλίο είναι στο ράφι του βιβλιοπωλείου αναλαμβάνει όλο το βάρος της προώθησης, ενώ όταν βρίσκεται στο ράφι του σπιτιού ή του γραφείου παίζει έναν πολύ σημαντικό ρόλο αρχειοθέτησης. Εφόσον το μέγεθος και ο τρόπος βιβλιοδεσίας το επιτρέπουν, στον περιορισμένο χώρο της εμφανίζονται κάποια ή όλα τα παρακάτω στοιχεία:
  • Το σήμα του εκδοτικού οίκου
  • Ο τίτλος του βιβλίου
  • Ο υπότιτλος αν υπάρχει
  • Το ονοματεπώνυμο του συγγραφέα
  • Συνέχεια του εικαστικού. Συνήθως η ράχη του βιβλίου αποτελεί μέρος του υπόλοιπου εικαστικού.
Όσο αφορά στους σχεδιαστές ο υπολογισμός της ράχης είναι ένας πολύ κρίσιμος παράγοντας για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου εξώφυλλου. Συνήθως ο υπολογισμός αυτός γίνεται αρχικά με κάποια πρακτική μέθοδο και στη συνέχεια σε συνεργασία με τον τυπογράφο και τον βιβλιοδέτη.


Αυτιά
Τα αυτιά είναι προαιρετικά και δημιουργούνται μόνο σε μαλακά εξώφυλλα. Αποτελούν τις προεκτάσεις του εξωφύλλου και του οπισθόφυλλου πέρα από το φυσικό μέγεθος του βιβλίου. Έχουν πλάτος συνήθως ίσο με το 1/3 ή το 1/2 από το συνολικό πλάτος του εξωφύλλου και διπλώνουν προς τα μέσα. Συχνά χρησιμοποιούνται ως σελιδοδείκτες, ενώ προσθέτουν όγκο στη συνολική εικόνα του βιβλίου. Στον επιπλέον χώρο που δημιουργούν εμφανίζονται πληροφορίες όπως:
  • Βιογραφικό σημείωμα συγγραφέα
  • Αναφορά σε ομοειδή βιβλία και εκδόσεις
  • Συνέχεια του εικαστικού.
  • Στοιχεία του εκδοτικού οίκου όπως ιστοσελίδα, Qr-codes, σύντομο ιστορικό κ.ά.




Κουβερτούρα – Κάλυμμα
Η κουβερτούρα είναι ένα επιπλέον κάλυμμα που προστίθεται πάνω από τα εξώφυλλα κυρίως των σκληρόδετων βιβλίων. Τυπώνεται σε λεπτό χαρτί και πάντα έχει αυτιά. Με τον τρόπο αυτό τυλίγει και προστατεύει το κυρίως, σκληρό εξώφυλλο του βιβλίου. Στο εικαστικό της κουβερτούρας συνήθως επαναλαμβάνεται το εικαστικό του σκληρού εξωφύλλου. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που το εικαστικό βρίσκεται μόνο στην κουβερτούρα ενώ στο κυρίως εξώφυλλο έχει χρησιμοποιηθεί κάποιο άλλο μονόχρωμο υλικό όπως ύφασμα, χαρτί, δέρμα κ.λπ.  




Επίλογος
Η δημιουργία του εξωφύλλου είναι μια μόνο διαδικασία από το σύνολο των εργασιών που χρειάζονται για τη δημιουργία ενός βιβλίου. Το εξώφυλλο σκληρό ή μαλακό, μετά την εκτύπωση, ενώνεται με τις υπόλοιπες σελίδες με κάποια από τις τεχνικές της βιβλιοδεσίας. Με τη διαδικασία αυτή, καλλιτεχνική ή τυποποιημένη, παράγεται το τελικό αποτέλεσμα. Όμως μέχρι αυτό το στάδιο έχουν δουλέψει πολλοί άνθρωποι και έχουν συνδυαστεί και συνεργαστεί πολλές τεχνικές ειδικότητες ώστε να τοποθετηθεί ένα βιβλίο στα ράφια των βιβλιοπωλείων και από εκεί στην βιβλιοθήκη μας.

 Σχετικά άρθρα
  
Πηγές 


Σχόλια

Δημοσίευση σχολίου