Ελληνικές αφίσες, ετών 100

την


Περιοδικό GR Design, τεύχος 5
Κείμενο: Άρης Ραπίδης, επιμελητής τμήματος
Συλλογής Έργων Τέχνης Alpha Bank

Η αφίσα, ως οπτικό μέσο επικοινωνίας, γεννήθηκε το 1846 στο Παρίσι, όταν ο ζωγράφος Paul Baudry με τη συνεργασία τον λιθογράφων Rouchon κυκλοφόρησαν την πρώτη χρονολογημένη και υπογεγραμμένη αφίσα για το κατάστημα ενδυμάτων «Au Roi de Prusse». Έτσι, από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, η αφίσα λόγω της πολλαπλότητας της, αλλά και της ευρείας διασποράς της, καθιερώνεται ως μέσο επικοινωνίας, προβολής και πληροφόρησης για διάφορα επίκαιρα θέματα, ενδιαφέροντα γεγονότα ή νέα προϊόντα.


Η μεγάλη διάδοση της αφίσας, ως μέσο προβολής, αναγκάζει τους διάφορους φορείς και επαγγελματίες να συντονιστούν με τις σύγχρονες για την κάθε εποχή εικαστικές εκφράσεις και αντιλήψεις, ώστε να αναθέτουν τη φιλοτέχνηση των αφισών τους σε πρωτοπόρους εικαστικούς δημιουργούς. Ο Manet, ο Daumier, ο Bonnard και ο Toulouse Lautrec είναι από τούς πρώτους που ανταποκρίνονται στο κάλεσμα αυτό, δημιουργώντας αριστουργηματικές αφίσες. Μέσα στο πνεύμα αυτό, ο Νικόλαος Γύζης (1841-1901) καλείται να φιλοτεχνήσει στο Μόναχο, το 1888, την πρώτη αφίσα τον «Το Πνεύμα της Τέχνης» για την 3η Διεθνή Έκθεση στο Glaspalast, για να ακολουθήσουν και αρκετές ακόμα όπως η «Ιστορία», η «Αρμονία», η «Φήμη» κ.ά. 
 
Γύζης Νικόλαος (1841-1901)

Στην Ελλάδα, οι πρώτες επαγγελματικές αφίσες εμφανίζονται τη δεκαετία 1910-1920, φιλοτεχνημένες από το καλλιτεχνικό τμήμα της διαφημιστικής εταιρείας GEO που διηύθυνε ο ζωγράφος και χαράκτης Άγγελος Θεοδωρόπουλος, από το επιτελείο της οποίας πέρασαν πολλοί γνωστοί εικαστικοί δημιουργοί όπως ο Περικλής Βνζάντιος, ο Νίκος Λύτρας, ο 'Οθων Περβολαράκης, ο Μιχάλης Παπαγεωργίου (Doris), ο Παύλος Μαθιόπουλος κ.ά. Ο συνδυασμός των ταλαντούχων καλλιτεχνών και της ανάπτυξης και τελειοποίησης των μέσων αναπαραγωγής (χαρτί, λιθογραφία, εκτύπωση) οδηγεί στην αισθητική εξέλιξη της αφίσας την περίοδο τον Μεσοπολέμου αλλά και στη χρησιμοποίησή της σε ευρύτερο φάσμα επικοινωνίας (εκλογές, προπαγάνδα, καλλιτεχνικά γεγονότα κ.λπ.). 
 
Μόραλης Γιάννης (1916)

Με την κήρυξη του πολέμου το 1940, το υπουργείο Τύπου αναθέτει στο Εργαστήρι Χαρακτικής της ΑΣΚΤ, που διηύθυνε ο Γιάννης Κεφαλληνός, τη φιλοτέχνηση μιας σειράς αφισών πατριωτικού περιεχομένου για την τόνωση τον φρονήματος των Ελλήνων ενάντια στους Ιταλούς εισβολείς. Ο Α. Τάσσος, η Βάσω Κατράκη, ο Κώστας Γραμματόπουλος, ο Γιώργος Γουναρόπουλος και η Λουκία Μαγγιώρου αναλαμβάνουν τη φιλοτέχνησή τους και οι αφίσες αυτές κυκλοφορούν σε όλη την Ελλάδα κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου (1940-41). Στην περίοδο της Κατοχής (1941-44) και τον Εμφυλίου (1944-49) πολλοί ζωγράφοι-χαράκτες στρατεύονται στην Αντίσταση και δημιουργούν και παράγουν αφίσες-καλέσματα ενάντια στους κατακτητές, εν μέσω μεγάλων κινδύνων, αλλά και πολύ δύσκολων συνθηκών παραγωγής. Μεταπολεμικά, η πρώτη συγκροτημένη παραγωγή αφισών γίνεται το 1946, με την ανάθεση από τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού σε μια ομάδα γνωστών καλλιτεχνών (Σπύρος Βασιλείου, Παναγιώτης Τέτσης, Γιάννης Μόραλης, Περικλής Βυζάντιος, Λάμπρος Ορφανός κ.ά.) της δημιουργίας μιας σειράς αφισών για την τουριστική προβολή της Ελλάδας. 

 
Τέτσης Παναγιώτης (1975)

Από τη δεκαετία τον 1960, η φιλοτέχνηση και παραγωγή αφισών γίνεται πιο συστηματική, αφ' ενός μεν με τη δημιουργία διαφόρων σχολών διακοσμητικών τεχνών (Σχολή Βακαλό, Σχολή Δοξιάδη κ.ά.) όπου δίδασκαν πολλοί γνωστοί καλλιτέχνες της εποχής, αλλά και με την εμφάνιση των πρώτων ελληνικών διαφημιστικών εταιρειών. Η αφίσα γίνεται και πάλι το κυρίαρχο μέσο προβολής και επικοινωνίας πολλών εκφάνσεων της κοινωνίας: εμπόριο, προϊόντα, πολιτική, κινηματογράφος, θέατρο, φεστιβάλ κ.λπ., περνούν τα μηνύματά τους μέσα από τις αφίσες του Γιώργού Βακιρτζή, του Δημήτρη Μνταρά, του Μιχάλη Κατζουράκη, του Φρέντυ Κάραμποτ, του Γιάννη Μόραλη, του Γιώργου Ανεμογιάννη και πολλών άλλων καλλιτεχνών. Από τη δεκαετία τον 1990 με τα πρώτα μηνύματα της παγκοσμιοποίησης και της νέας τάξης πραγμάτων, η επιβολή νέων τεχνολογιών, η ομαδοποίηση αλλά και η μαζικοποίηση της σχέσης «προϊόντος» και «κοινού-αποδέκτη» λειτούργησαν ισοπεδωτικά και είχαν ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση της αφίσας από εικαστικές προσεγγίσεις, ενώ παράλληλα οδήγησαν στην αντικατάστασή της από τα τηλεοπτικά σποτ και τις «φλουταρισμένες» γιγαντοαφίσες των εθνικών οδών. 

Βακιρτζής Γιώργος (1923-1988)

«Έτσι, παρατηρώντας κάποιος τις αφίσες που παρουσιάζονται στην περιοδεύουσα έκθεση της Alpha Bank, μπορεί κάλλιστα να διαπιστώσει τη συμβολή τούς στη διαμόρφωση ενός «ομαδικού» επιπέδου αισθητικής καλλιέργειας, από το οποίο αντλούν τις περισσότερες φορές τη «μάχιμη δύναμή» τους.



Σχετικά άρθρα

Σχόλια

Δημοσίευση σχολίου