Χρωματικές αρμονίες και χρωματικά σχήματα

Κείμενο, επιμέλεια άρθρου:
Θοδωρής Μαστρογιάννης

Γραφίστας

Η θεωρία του χρώματος είναι ένα σύνολο κανόνων βάσει των οποίων δημιουργούνται οι αρμονικοί συνδυασμοί των χρωμάτων. Σύμφωνα λοιπόν, με μια γενικότερη άποψη οι αρμονικοί χρωματικοί συνδυασμοί στηρίζονται στον νόμο της ομοιότητας και της αντίθεσης και δημιουργούνται ανάμεσα σε :

Δύο χρώματα, όταν αυτά είναι σε αντίθετες θέσεις πάνω στον χρωματικό κύκλο
Τρία χρώματα, όταν αυτά βρίσκονται στις κορυφές ενός ισόπλευρου τριγώνου που δημιουργείτε πάνω στον χρωματικό κύκλο
Τέσσερα χρώματα, όταν αυτά βρίσκονται στις κορυφές ενός τετραγώνου που δημιουργείτε πάνω στον χρωματικό κύκλο. Στην ουσία πρόκειται για δύο χρώματα και τα αντίστοιχα χρώματα στις αντίθετες θέσεις.

Οι ομάδες δύο ή περισσότερων χρωμάτων που προκύπτουν από τον χρωματικό κύκλο και έχουν μια συγκεκριμένη σχέση μεταξύ τους ονομάζονται χρωματικές αρμονίες ή χρωματικά σχήματα. Τα σχήματα αυτά παραμένουν αρμονικά ανεξάρτητα από την γωνία περιστροφής τους πάνω στον χρωματικό κύκλο.

Στην συνέχεια του άρθρου περιγράφονται τα βασικότερα χρωματικά σχήματα

Μονοχρωματικό Σχήμα
Το μονοχρωματικό σχήμα χρησιμοποιεί παραλλαγές στην φωτεινότητα και στον κορεσμό (saturation) ενός μόνο χρώματος. Το σχήμα αυτό φαίνεται ξεκάθαρο και καλαίσθητο. Οι μονοχρωματικοί συνδυασμοί δημιουργούν ένα κατευναστικό αισθητικό αποτέλεσμα και είναι εύκολοι στην ανάγνωσή τους ειδικά στις αποχρώσεις του μπλε και του πράσινου. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το σχήμα αυτό για να αποδώσετε μια συνολική μονοχρωματική άποψη. Στην περίπτωση αυτή ανήκουν οι μαυρόασπρες εικόνες.

Burnt Sienna, Monochromatic Painting, by Hiddenelf

Αναλογικό χρωματικό σχήμα
Το αναλογικό χρωματικό σχήμα χρησιμοποιεί χρώματα τα οποία είναι γειτονικά πάνω στον χρωματικό κύκλο. Το ένα από τα δύο χρώματα πάντα κυριαρχεί, ενώ το δεύτερο λειτουργεί συνήθως ενισχυτικά. Το αναλογικό σχήμα μοιάζει με το μονοχρωματικό αλλά προσφέρει περισσότερες αποχρώσεις.

Vase with Fourteen Sunflowers, Vincent van Gogh

Συμπληρωματικό χρωματικό σχήμα
Το συμπληρωματικό σχήμα χρησιμοποιεί δύο χρώματα τα οποία βρίσκονται σε αντίθετες θέσεις πάνω στον χρωματικό κύκλο. Το σχήμα αυτό ενδείκνυται σε περιπτώσεις που γίνεται χρήση θερμών και ψυχρών χρωμάτων, για παράδειγμα κόκκινο με μπλε. Με την χρήση του συγκεκριμένου σχήματος παράγονται ισχυρές αντιθέσεις.

Sunset in Venice, Claude Monet

Αναλογικό & Συμπληρωματικό Χρωματικό σχήμα
Το αναλογικό & συμπληρωματικό χρωματικό σχήμα είναι η μείξη των δύο παραπάνω σχημάτων. Το σχήμα αυτό χρησιμοποιεί δύο χρώματα τα οποία βρίσκονται σε αντίθετες θέσεις πάνω στον χρωματικό κύκλο και για το κάθε ένα από αυτά τις γειτονικές του αποχρώσεις. Η χρήση αυτού του σχήματος δίνει ήπιες χρωματικές αντιθέσεις.

Τριαδικό Χρωματικό Σχήμα
Το τριαδικό χρωματικό σχήμα χρησιμοποιεί τρία χρώματα τα οποία τοποθετούνται στις κορυφές ενός ισόπλευρου τριγώνου. Αυτό το σχήμα είναι το πιο δημοφιλές διότι προσφέρει ισχυρή οπτική αντίθεση ενώ διατηρεί την αρμονία και την πλούσια χρωματική γκάμα. Το τριαδικό σχήμα δεν δημιουργεί τόσο μεγάλη αντίθεση όσο το συμπληρωματικό σχήμα αλλά είναι φαίνεται πιο ισορροπημένο και αρμονικό.

Wassily Kandinsky,Yellow Red Blue postcard,
Oil painting on canvas from 1925

Διαιρεμένα δευτερεύοντα
Το διαιρεμένο δευτερεύον σχήμα είναι μια διαφοροποίηση του τριαδικού σχήματος. Στο χρώμα που θεωρείται βασικό, έρχονται να προστεθούν τα δύο αναλογικά του συμπληρωματικού του. Έχει υψηλό βαθμό αντίθεσης και επιτρέπει την αρμονία.

Flowers, Andy Warhol

Διπλό συμπληρωματικό σχήμα (Τετραδικό)
Το διπλό συμπληρωματικό σχήμα (τετραδικό) διαθέτει την μεγαλύτερη ποικιλία αποχρώσεων επειδή χρησιμοποιεί δύο ζευγάρια συμπληρωματικών χρωμάτων. Στην περίπτωση αυτή για να δημιουργηθεί η χρωματική αρμονία πρέπει ένα από τα χρώματα να υπερισχύει και τα υπόλοιπα να λειτουργούν βοηθητικά. Στην αντίθετη περίπτωση η χρωματική αρμονία δεν ισχύει, αν και οι τέσσερις αποχρώσεις χρησιμοποιούνται στην ίδια δύναμη.

The Dance, Henri Matisse

Τετράγωνο
Το τετράγωνο σχήμα αποτελείται από τέσσερα χρώματα που βρίσκονται σε ίσες αποστάσεις πάνω στον χρωματικό κύκλο. Αυτό το σχήμα προσφέρει πλήθος πιθανών χρωματικών συνδυασμών.
Στην περίπτωση αυτή για να δημιουργηθεί η χρωματική αρμονία πρέπει ένα από τα χρώματα να είναι κυρίαρχο, ένα εμφατικό και τα υπόλοιπα να λειτουργούν επικουρικά. Στην αντίθετη περίπτωση η χρωματική αρμονία δεν ισχύει, αν και οι τέσσερις αποχρώσεις χρησιμοποιούνται στην ίδια δύναμη.